Không để Việt Nam bị lôi kéo vào bất cứ liên minh nào
Sáng nay (18/8), Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh đã có những trao đổi với phóng viên báo chí xung quanh nhiều vấn đề liên quan tới công tác đối ngoại, quan hệ với các nước, vấn đề Biển Đông, vụ kiện của Philippines với Trung Quốc.
PV: Thời gian qua có một số ý kiến là Việt Nam có thể bị cuốn vào cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc trong khu vực. Trong nước thì xuất hiện tâm lý "bài Trung Quốc" và ủng hộ Mỹ trong quần chúng nhân dân. Phó Thủ tướng có nhìn nhận gì về vấn đề này?
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh: Cạnh tranh giữa các nước lớn liên quan đến lợi ích chiến lược, lợi ích kinh tế. Nơi nào có cạnh tranh chiến lược mà xử lý không tốt thì có thể dẫn đến đối đầu, có thể cả chiến tranh khu vực, lịch sử đã chứng minh.
Chúng ta đã rút ra bài học kinh nghiệm là không để bất cứ lực lượng nào lôi kéo ta vào sự cạnh tranh. Đường lối của chúng ta là độc lập, tự chủ, không để bị lôi kéo vào bất cứ liên minh nào. Để được vậy, chúng ta phát triển quan hệ với tất cả các nước trên cơ sở những lợi ích chung.
Chính sách đối ngoại của ta đi từ chỗ thêm bạn bớt thù đến làm bạn với tất cả các nước. Bảo vệ độc lập chủ quyền là do chúng ta, trên cơ sở tranh thủ sự ủng hộ tối đa của các nước, nhưng không nước nào có thể đứng ra bảo vệ chủ quyền cho chúng ta.
Tự chủ trong đối ngoại cũng là đóng góp vào đường lối đó.
PV: Trước khi tòa đưa ra phán quyết của vụ kiện Philippines với Trung Quốc thì Thủ tướng Hun - sen đã đưa ra tuyên bố không ghi nhận phán quyết và Hội nghị ASEAN tại Lào cũng không đạt được kỳ vọng về tuyên bố chung đối với phán quyết.
Rõ ràng là hai nước này đã thể hiện sự khác biệt. Bản thân Phó Thủ tướng có lo ngại về việc này không?
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh: Vụ kiện giữa Philippines và Trung Quốc là vụ kiện giữa hai nước. Khi phán quyết của tòa đưa ra, từng nước đã có những phát biểu quan điểm của mình đối với vụ kiện này.
Có những nước nói là hoan nghênh việc ra phán quyết, có những nước nói ghi nhận, có những nước không nói ghi nhận thì cũng nói về những vấn đề liên quan, đó là phải tôn trọng luật pháp quốc tế, công ước Luật Biển 1982.
Hay có những nước cũng nhân việc đó nói về lập trường chung là giải quyết hòa bình các tranh chấp và đương nhiên cũng có nước nhưng là số ít nói về việc không tán thành vụ kiện. Đó là quan điểm của mỗi quốc gia.
Việc mà từng nước phát biểu đó, thể hiện quan điểm của mỗi quốc gia nhưng trong ASEAN thì có thảo luận tất cả các vấn đề có liên quan.
Bởi vì, tất cả các Hội nghị của ASEAN từ trước đến nay vẫn thế, khi có tình hình mới xảy ra thì bao giờ cũng có thảo luận, đề cập, mức độ có thể khác nhau, tính chất có thể khác nhau, hình thức có thể khác nhau nhưng có đề cập.
Tại Hội nghị ASEAN ở Lào không đề cập trực tiếp vấn đề vụ kiện, có thảo luận vì có nước trong đó tham gia vụ kiện, thông báo tình hình liên quan.
Nhưng Hội nghị ASEAN lần này có điểm mới trong tuyên bố chung của các Ngoại trưởng ASEAN là việc nhấn mạnh vai trò của luật pháp quốc tế, Công ước Luật Biển 1982 mà khẳng định trong đó, ngoài việc tôn trọng giải quyết tranh chấp bằng hòa bình thì nhấn mạnh tôn trọng tiến trình ngoại giao và pháp lý.
Đây là điểm mới trong tuyên bố chung của các Ngoại trưởng ASEAN, trong bối cảnh vụ kiện như thế thì hiểu rằng tất cả các biện pháp hòa bình là ngoại giao, pháp lý đề được tôn trọng trên cơ sở tôn trong luật pháp quốc tế, Công ước Luật Biển 1982.
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh.
PV: Cảm nhận cá nhân của ông về đoàn kết của ASEAN trong thời gian tới sau vụ kiện này?
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh: Đoàn kết của ASEAN là vô cùng quan trọng, bởi đoàn kết của ASEAN mới tạo ra vai trò trung tâm. Trong ASEAN thì lịch sử cho đến nay duy trì được vai trò trung tâm trong các cơ chế của khu vực, đây là vai trò mà không có một tổ chức khu vực nào trên thế giới có được.
Nhìn vào ASEAN, nhìn vào các khu vực khác thì không có tổ chức khu vực nhỏ như ASEAN mà tất cả các nước lớn trên thế giới đều tham gia vào cơ chế của ASEAN. Giá trị đó làm được là do ASEAN giữ được vai trò trung tâm trên cơ sở đoàn kết.
Dù bất cứ trường hợp nào, ASEAN cũng sẽ tăng cường đoàn kết. Chính vì vừa qua, ASEAN đạt được tuyên bố chung tưởng chừng như những lúc có thể nói là người ta nghĩ không thể có tuyên bố chung.
Nhưng thấy được vai trò hết sức quan trọng của đoàn kết, vai trò trung tâm nên các nước đã tìm ra được công thức phản ánh được sự quan tâm của từng thành viên trong ASEAN nhưng cũng đồng thời đảm bảo được sự đoàn kết.
Đó là công thức ASEAN đã và sẽ thực hiện trong thời gian tới để đảm bảo đoàn kết. Còn từng nước cũng phải quan tâm sự đoàn kết đó để đảm bảo lợi ích.
Xung đột, chiến tranh là đi ngược xu thế chung
PV: Thưa Phó Thủ tướng, vấn đề bảo vệ chủ quyền lãnh thổ ở Biển Đông là nhiệm vụ trong tâm của ngành ngoại giao và trong thời gian tới, sẽ có những biện pháp gì để tiếp nối nhiệm vụ này?
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh: Biển Đông là một trong những vấn đề tác động đến môi trường an ninh và chúng ta khẳng định chủ quyền ở Biển Đông, chủ quyền đối với Hoàng Sa, Trường Sa.
Đối với Trường Sa chúng ta cũng hiểu được là đang có tranh chấp giữa 5 nước, 6 bên đối với các đảo đá ở đây. Quan điểm của chúng ta là phải đảm bảo chủ quyền của chúng ta ở các đảo mà hiện chúng ta đang quản lý, giữ đúng theo luật pháp quốc tế.
Chúng ta phải đảm bảo chủ quyền ở 200 hải lý vùng đặc quyền kinh tế, đó là theo luật pháp quốc tế. Đại hội Đảng đã nêu rõ kiên trì, kiên quyết bảo vệ chủ quyền và hiểu rằng, chúng ta kiên trì, kiên quyết bảo vệ chủ quyền bằng biện pháp hòa bình.
Giải quyết các tranh chấp trên cơ sở là thương lượng, đàm phán, những vấn đề gì liên quan giữa hai nước thì giải quyết hai nước, tranh chấp nhiều bên thì nhiều bên tham gia giải quyết.
Chúng ta bảo vệ chủ quyền trên cơ sở luật pháp quốc tế và yêu cầu các nước cũng phải thực hiện như vậy. Đây là thế mạnh của các nước nhỏ, vừa, dựa trên luật pháp quốc tế mới bảo vệ được chính minh.
Và đương nhiên, khi bất cứ vấn đề gì xâm phạm đến chúng ta thì chúng ta phải kiên quyết đấu tranh để chống lại bằng mọi biện pháp để bảo vệ chủ quyền của chúng ta.
PV: Phó Thủ tướng đánh giá thế nào về sự leo thang các căng thẳng của Trung Quốc ở Biển Đông và có lo ngại sự xung đột, cuộc chiến có thể xảy ra giữa các nước ở vùng biển này không?
Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh: Biển Đông là vấn đề không chỉ của riêng các nước trong khu vực. Đây là tuyến đường hàng hải hết sức quan trọng trên thế giới. Vấn đề bảo đảm an ninh, an toàn hàng hải là nhu cầu chung, không chỉ của các nước trong khu vực mà các nước trên thế giới.
Do đó, các nước đều phải có trách nhiệm đóng góp vào đảm bảo duy trì, ổn định ở Biển Đông. Bởi vì bất cứ việc gì xảy ra ở Biển Đông sẽ làm chặn đường hàng hải huyết mạch, quan trọng vận chuyển hàng hóa của các nước trên thế giới.
Biển Đông là đúng có sự tranh chấp ở một số đảo đá của một số nước trong khu vực, việc giải quyết tranh chấp đó phải bằng các bên liên quan giải quyết. Đó là yêu cầu của các nước, vì các nước cũng không thể tham gia vào giải quyết chủ quyền của từng vấn đề giữa các quốc gia với nhau.
Việc giải quyết phải thông qua đàm phán, thương lượng còn việc xảy ra tình trạng leo thang là trách nhiệm của các nước để xảy ra. Việc xung đột dẫn đến chiến tranh là đi ngược xu thế chung hiện nay, ngăn chặn chiến tranh, kiểm soát xung đột bằng các biện pháp kiềm chế, tự kiềm chế trong các khuôn khổ.
Tình hình hiện nay, các nước đang kêu gọi các bên kiềm chế, đó là sự quan tâm của các nước. Trong ASEAN cũng vậy, khi bày tỏ lo ngại sâu sắc là tình hình không được kiểm soát. Hiện nay các nước đều kêu gọi kiềm chế, kiểm soát hành động, không để có va chạm dẫn đến xung đột trong khu vực.
Xung đột đó sẽ không thể lường trước được, hậu quả của tất các cuộc chiến tranh thì không có kẻ nào chiến thắng. Tất cả các nước đều phải đánh giá, xem xét. Hiện nay, giữa ASEAN - Trung Quốc cũng đang thực thi tuyên bố về ứng xử Biển Đông, tiến tới xây dựng bộ quy tắc ứng xử Biển Đông.
Trong Hội nghị ASEAN mới đây, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cũng nói cố gắng xây dựng bộ quy tắc ứng xử Biển Đông giữa các nước ASEAN - Trung Quốc vào năm 2017. Đó là tín hiệu tích cực để các nước có trách nhiệm, các nước lớn có trách nhiệm.
Còn khi xảy ra xung đột thì cộng đồng quốc tế sẽ có tiếng nói phản đối các cuộc xung đột, chiến tranh.