Loài cá mới này tên là Qarmoutus hitanensis, đã được khai quật tại Wadi Al-Hitan – một sa mạc khắc nghiệt ở phía Tây Nam Cairo (Ai Cập). Sa mạc này nổi tiếng với những tác phẩm "điêu khắc" từ gió, nên còn được gọi là Thung lũng cá voi.
Với chiều dài gần 2m, loài cá cổ này có kích thước trên mức trung bình của các loài thuộc bộ cá da trơn, nhưng gần với một số loài hiện đại như cá tra dầu sông Mê Kông và cá nheo châu Âu.
Tuy nhiên, kích thước loài cá trê thuộc thế Eocen lại khá khiêm tốn so với những sinh vật cổ khác trong sa mạc Wadi Al-Hitan. Bên trong các vách đá bị gió bào mòn, các nhà khoa học đã khai quật được một kho tàng xương cá voi tiền sử.
Hàng trăm hóa thạch cho thấy thời kỳ cá voi mất dần chân và di chuyển xuống biển. Trong sa mạc này cũng có dấu tích của cá mập, cá sấu, rùa, cá đuối và các sinh vật biển khác.
Qarmoutus là loài cá xương đầu tiên được khai quật ở cùng lớp niên đại với những sinh vật khổng lồ trong thung lũng. Điều này cho thấy chúng có thể là con mồi của những loài săn mồi tiền sử như Basilosaurus.
Qarmoutus đại diện cho một chi và loài mới, bổ sung vào thêm nhanh mới vào cây phát sinh chủng loại của bộ cá da trơn.
Nhà nghiên cứu John Lundberg thuộc Học viện Khoa học Tự nhiên Đại học Drexel nói: "Đây là những hóa thạch cổ nhất và được bảo quản tốt nhất trong bộ này".
Công trình khai quật hóa thạch cá trê cổ này được thực hiện bởi Sanaa El-Sayed – nữ nghiên cứu sinh tại Đại học Mansoura Ai Cập, cùng với đội gồm toàn bộ là người Ai Cập.
Công việc của nhóm nghiên cứu bị cản trở bởi điều kiện sa mạc khô cằn và bọn trộm – nghĩ rằng nhóm đang tìm kiếm vàng hay cổ vật. Đáng chú ý, những tên trộm này đã phá hỏng một bộ hóa thạch hiếm mà nhóm đang khai quật.
El-Sayed cho biết: "Những đoạn xương ở trong tình trạng rất tệ, bị phân thành mảnh nhỏ và không thể khôi phục được".