Phát hiện dấu chân người 120.000 năm tuổi ở Ả-rập Xê-út

Điều kiện biến đổi khí hậu tự nhiên

Nefud đóng vai trò quan trọng trong việc di cư của con người ra khỏi châu Phi và đi đến phần còn lại của thế giới, đồng thời còn là cửa ngõ giữa châu Phi và Âu - Á. Người ta cho rằng, con người đã xuất hiện ở châu Phi khoảng 300.000 năm trước và đã không đến được Levant trong hơn 150.000 năm.

Các chuyên gia trước đây tin rằng, con người đã thực hiện hành trình này dọc theo các tuyến đường ven biển, nhưng các nhà nghiên cứu đứng đằng sau phát hiện mới nhất tin rằng, điều này có thể không đúng.

Họ đưa ra giả thuyết rằng, thay vì đi theo đại dương, con người có thể đã đi theo các tuyến đường nội địa và đi theo các hồ và sông.

Khoảng 120.000 năm trước ở vùng ngày nay là phía Bắc Ả-rập Xê-út, một nhóm nhỏ người Homo sapiens đã dừng lại uống nước và kiếm ăn tại một hồ nước cạn, nơi cũng là địa điểm thường xuyên lui tới của lạc đà, trâu và voi lớn hơn bất kỳ loài nào được tìm thấy ngày nay.

Người Homo sapiens có thể đã săn bắt các loài động vật có vú lớn nhưng họ không ở lại lâu, sử dụng hồ nước như một điểm tham chiếu trên một hành trình dài hơn.

Cùng với dấu vết của con người là 233 hóa thạch và 369 dấu vết động vật, bao gồm 44 dấu chân voi và 107 dấu chân lạc đà.

Một trong 7 dấu chân hominin được phát hiện tại hồ cổ Alathar trong sa mạc Nefud ngày nay.

“Sự hiện diện của các loài động vật lớn như voi và hà mã, cùng với đồng cỏ rộng lớn và nguồn nước lớn, có thể đã khiến miền Bắc Ả Rập trở thành một nơi đặc biệt hấp dẫn đối với con người di chuyển giữa châu Phi và Âu Á” - tác giả nghiên cứu, Michael Petraglia thuộc học Viện Max Planck (Đức) cho biết.

Ngày nay, bán đảo Ả Rập được đặc trưng bởi những sa mạc rộng lớn, khô cằn mà lẽ ra sẽ không thể sinh sống được với những người thời kỳ sơ khai và những loài động vật mà họ săn bắt. Nhưng nghiên cứu đã chỉ ra điều này không phải lúc nào cũng vậy, tất cả liên quan đến biến đổi khí hậu tự nhiên, nó đã trải qua điều kiện có nhiều cây xanh hơn và ẩm ướt hơn nhiều trong thời kỳ được gọi là Kỷ Băng hà cuối cùng.

“Vào một số thời điểm nhất định trong quá khứ, các sa mạc chiếm ưu thế bên trong bán đảo biến thành đồng cỏ rộng lớn với các hồ và sông nước ngọt” - nhà nghiên cứu Richard Clark-Wilson giải thích.

Giáo sư Ian Candy từ Royal Holloway (Anh) cho biết: “Khoảng thời gian này là một thời điểm quan trọng trong thời tiền sử của loài người. Những thay đổi về môi trường trong thời kỳ giao mùa giữa hai kỷ băng hà cuối cùng sẽ cho phép con người và động vật phân tán qua các vùng vốn là sa mạc, thường được coi như những rào cản chính trong thời kỳ ít ẩm ướt hơn, chẳng hạn như ngày nay”.

Những dấu chân của người hiện đại

Bức ảnh này cho thấy các hóa thạch động vật bị xói mòn khỏi bề mặt của trầm tích hồ cổ Alathar.

Các dấu chân được phát hiện vào năm 2017 khi xói mòn loại bỏ lớp trầm tích nằm trên các dấu chân bất tử, để lộ chúng ra ngoài. “Dấu chân là một dạng bằng chứng hóa thạch độc đáo ở chỗ chúng cung cấp ảnh chụp nhanh đúng thời điểm, thường đại diện cho một vài giờ hoặc vài ngày, một độ phân giải mà chúng tôi có xu hướng không lấy được từ các hồ sơ khác” - tác giả đầu tiên của bài báo Mathew Stewart, thuộc Viện Max Planck chuyên về Hệ sinh thái hóa học (Đức), nói với AFP.

Các dấu chân được xác định niên đại bằng cách sử dụng một kỹ thuật gọi là phát quang kích thích quang học - thổi ánh sáng vào các hạt cát và đo lượng năng lượng chúng phát ra.

Các nhà nghiên cứu cho biết, các hạt cát được phát lộ sau một thời gian dài được bảo vệ khỏi ánh sáng mặt trời hoạt động như một “đồng hồ tự nhiên”. Ngay sau khi chúng được tiếp xúc trở lại với ánh sáng, các phép đo của thạch anh cho thấy đã bao lâu kể từ khi chúng được nhìn thấy lần cuối.

Trong số hàng trăm dấu chân được phát hiện tại địa điểm này, tổng cộng bảy dấu chân được cho là của người hominin. Bốn trong số đó, các nhà nghiên cứu nói một cách tự tin, là của một nhóm nhỏ gồm hai hoặc ba người đi cùng nhau. Họ đi đến kết luận này bằng cách ước tính chiều cao, dáng đi và khối lượng của những cá nhân tạo ra dấu chân.

Các nhà nghiên cứu cho rằng, những thứ này thuộc về người hiện đại, trái ngược với người Neanderthal, trên cơ sở những người anh em họ đã tuyệt chủng của chúng ta không được biết là đã có mặt ở khu vực Trung Đông rộng lớn hơn vào thời điểm đó.

Mathew Stewart cho biết thêm: “Chúng tôi biết rằng, con người đã đến thăm hồ này cùng lúc với những con vật này. Tuy nhiên, bất thường ở khu vực này đó là không có công cụ bằng đá nào. Điều này cho thấy con người đã định cư lâu dài hơn ở đó. Có vẻ như những người này đến thăm hồ để lấy nguồn nước và chỉ để kiếm ăn cùng lúc với động vật, có lẽ cũng để săn chúng”.

Những con voi đã tuyệt chủng ở vùng Levant gần đó khoảng 400.000 năm trước, sẽ là con mồi đặc biệt hấp dẫn. Sự hiện diện của chúng cũng gợi ý đến những nguồn nước ngọt và cây xanh dồi dào khác. Có khả năng là loài ăn thịt đã bị thu hút bởi loài ăn cỏ ở Alathar, tương tự như những gì được thấy ở các savan châu Phi ngày nay.

Người cổ lần đầu xuất hiện khi nào?

Bức ảnh này cho thấy khung cảnh rìa của trầm tích hồ cổ Alathar và cảnh quan xung quanh.

Dòng thời gian tiến hóa của loài người có thể bắt nguồn từ hàng triệu năm trước. Các chuyên gia ước tính rằng cây gia phả như sau:

55 triệu năm trước - Động vật linh trưởng nguyên thủy đầu tiên tiến hóa.

15 triệu năm trước - Hominidae (vượn lớn) tiến hóa từ tổ tiên của vượn.

7 triệu năm trước - Khỉ đột đầu tiên tiến hóa. Sau đó, dòng dõi tinh tinh và con người phân nhánh.

5,5 triệu năm trước - Ardipithecus, “người nguyên thủy” ban đầu chia sẻ các đặc điểm với tinh tinh và khỉ đột.

4 triệu năm trước - Giống loài vượn người sơ khai, Australopithecines xuất hiện. Chúng có bộ não không lớn hơn tinh tinh nhưng có những đặc điểm giống người hơn.

3,9 - 2,9 triệu năm trước - Australopithecus afarensis sống ở châu Phi.

2,7 triệu năm trước - Paranthropus, sống trong rừng và có bộ hàm khổng lồ để nhai.

2,6 triệu năm trước - Rìu tay trở thành đổi mới công nghệ lớn đầu tiên.

2,3 triệu năm trước - Homo habilis đầu tiên được cho là đã xuất hiện ở châu Phi.

1,85 triệu năm trước - Bàn tay “hiện đại” đầu tiên xuất hiện.

1.8 triệu năm trước - Homo ergaster bắt đầu xuất hiện trong hồ sơ hóa thạch.

800.000 năm trước - Con người thời kỳ sơ khai kiểm soát lửa và tạo ra lò sưởi. Kích thước não tăng nhanh.

400.000 năm trước - Người Neanderthal bắt đầu xuất hiện và trải rộng khắp châu Âu và châu Á.

300.000 tới 200.000 năm trước - Homo sapiens - người hiện đại - xuất hiện ở châu Phi.

50.000 tới 40.000 năm trước - Con người hiện đại đến châu Âu.