Vào đầu năm nay, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã nói rõ rằng cuộc chiến giành quyền kiểm soát Crimea và Biển Đen sẽ đóng vai trò trung tâm trong những tháng tới.
Các chuyên gia nhận định, nếu Ukraine thành công ở Crimea, thì đó sẽ là một đòn giáng mạnh vào Tổng thống Nga Vladimir Putin.
Olga Khvostunova - thành viên Chương trình Á-Âu thuộc Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại (FPRI) có trụ sở tại Pennsylvania (Mỹ) nói: "Thất bại của Nga ở Crimea sẽ không chỉ là một thất bại".
Vụ nổ đạn do hỏa hoạn tại trường huấn luyện quân sự ở quận Kirovsky của Crimea vào ngày 19/7/2023. Ảnh: Getty
Theo truyền thông Nga, hồi tháng 2/2014, các lực lượng của Nga đã giành được quyền kiểm soát nhiều sân bay và tuyến đường quan trọng ở Crimea. Đến cuối tháng 3 năm đó, Quốc hội Liên bang Nga đã chính thức phê chuẩn việc sáp nhập bán đảo này. Cuộc chiến ở Donbas bắt đầu chỉ một tháng sau đó.
Tổng thống Zelensky đã liên tục tuyên bố rằng bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng phải có điều khoản trả lại quyền kiểm soát bán đảo này cho Ukraine.
Trong vài tuần qua, Ukraine đã tiến hành một loạt cuộc tấn công thành công vào Crimea, nhắm tới nhiều khẩu đội phòng không của Nga và sân bay Balbek gần Sevastopol – thành phố lớn nhất ở Crimea.
Elina Beketova - nhà nghiên cứu dân chủ tại Trung tâm Phân tích Chính sách Châu Âu (CEPA) có trụ sở tại Washington (Mỹ) – nói với Business Insider rằng, các cuộc tấn công của Ukraine trên bán đảo Crimea "đang có vẻ thành công nhờ sự chuẩn bị kỹ lưỡng và triển khai một cách hệ thống".
Các cuộc tấn công đã cho phép Ukraine nối lại các chuyến hàng ngũ cốc qua Biển Đen - nơi rất quan trọng đối với nền kinh tế nước này, đồng thời buộc Hạm đội Biển Đen của Nga phải chuyển một số hoạt động ra khỏi căn cứ hải quân ở Sevastopol.
Ukraine thậm chí còn tuyên bố đã đánh chìm Tàu tuần dương Moskva - soái hạm của Hạm đội Biển Đen Nga.
Tàu tuần dương Moskva. Ảnh: AFP
Maria Snegovaya - thành viên cấp cao của Chương trình Châu Âu, Nga và Á-Âu thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Washington - cho biết, Crimea "là chìa khóa để Nga tiếp cận và hoạt động ở Biển Đen".
"Crimea cho phép triển khai sức mạnh trên phần còn lại của Biển Đen. Theo đó, việc ngăn chặn các vị trí của Hải quân Nga ở Crimea là rất quan trọng đối với Ukraine", Snegovaya nói tiếp.
Theo nhà nghiên cứu Beketova, các cuộc tấn công của Ukraine vào bán đảo Crimea và Hạm đội Biển Đen nhằm mục đích tước đi "cơ hội của các lực lượng Nga sử dụng bán đảo để tấn công vào lãnh thổ Ukraine", cũng như làm gián đoạn sự hỗ trợ cho quân đội Nga tại các vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát ở phía nam Ukraine.
Phương án dự phòng cho cầu Kerch
Cầu Kerch dài gần 20 km nối đất liền nước Nga với bờ biển phía đông Crimea. Theo Business Insider, đối với Tổng thống Nga Putin, cây cầu là một trong những thành tựu lớn nhất của ông, tượng trưng cho điều mà ông tin là sự "trở lại" của Crimea với Nga.
Do đó, nếu thành công phá hủy cây cầu, thì đây sẽ vừa là một chiến thắng mang tính chiến lược vừa mang tính biểu tượng đối với Ukraine, đồng thời là một đòn giáng mạnh vào Nga.
Ukraine đã tấn công cây cầu hai lần kể từ khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt, nhưng cho đến nay vẫn chưa thành công.
Lửa và khói bốc lên sau vụ nổ ở cầu Kerch vào ngày 8/10/2022. Ảnh: Anadolu
Đầu năm nay, các quan chức của Tổng cục Tình báo Ukraine nói với tờ Guardian rằng, từ giờ cho đến cuối năm, Ukraine sẽ nhắm mục tiêu vào cây cầu lần thứ ba. Họ khẳng định khả năng cây cầu bị phá hủy là "không thể tránh khỏi".
Đã có những dấu hiệu cho thấy Nga cũng lo ngại Ukraine có thể thực hiện một cuộc tấn công khác vào cây cầu.
Tuần trước, Bộ Quốc phòng Anh cho biết trong một bản cập nhật về cuộc xung đột rằng, Nga đã lắp đặt 8 sà lan ở phía Nam cầu Kerch để giảm "góc tiếp cận của các phương tiện quân sự không người lái của Ukraine".
Nga cũng đã bắt đầu thực hiện các biện pháp để giảm sự phụ thuộc vào cầu Kerch.
Bộ Quốc phòng Nga cho biết trong một bản thông báo hồi tháng 3 rằng, Tổng thống Putin đã công bố xây dựng tuyến đường sắt từ Rostov-on-Don ở miền Nam nước Nga đến Crimea.
Bộ này cho biết, Tổng thống Putin đã tuyên bố tuyến đường này sẽ kéo dài tới tận Sevastopol và sẽ là phương án dự phòng cho cầu Kerch.
Một số người ở Ukraine coi đây là dấu hiệu cho thấy ông Putin thừa nhận mối đe dọa của Ukraine đối với cây cầu.
Dmitry Pletenchuk - phát ngôn viên của Bộ chỉ huy quân sự miền Nam Ukraine - nói với The Economist rằng: "Việc xây dựng tuyến đường sắt dọc hành lang đất liền là sự thừa nhận của người Nga rằng cầu ở Crimea sẽ bị phá hủy."
Crimea có vị trí đặc biệt trong trái tim người Nga
Theo Business Insider, Nữ hoàng Nga Catherine Đại đế đã sáp nhập Crimea vào năm 1783, và lãnh thổ này trở nên quan trọng về mặt quân sự và mang tính biểu tượng đối với nước Nga kể từ đó.
Nhà nghiên cứu Snegovaya cho biết, Crimea giữ một vị trí đặc biệt trong ký ức chung của nước Nga về thời kỳ Xô Viết, khi nơi này trở thành điểm đến nghỉ mát nổi tiếng của các thế hệ công nhân do khí hậu ấm áp.
Alexei Volkov - Chủ tịch Liên minh Công nghiệp Khách sạn Quốc gia Nga - nói với Reuters vào năm 2023 rằng, số lượng khách du lịch đến Crimea trong thời gian tới dự kiến sẽ giảm 20-30%, xuống còn khoảng 6 đến 6,5 triệu người.
Khách du lịch ở bán đảo Crimea vào ngày 18/6/2023. Ảnh: AFP
Frederik Mertens - nhà phân tích chiến lược tại Trung tâm nghiên cứu chiến lược Hague có trụ sở tại Hà Lan - nói với Business Insider rằng, bằng cách nhắm mục tiêu vào bán đảo Crimea, đặc biệt là các hệ thống phòng không trên mặt đất (GBAD) của Nga, Ukraine đang "chuẩn bị mặt bằng" cho các cuộc không kích trong tương lai khi tiêm kích F-16 tới.
"Crimea rất dễ bị tổn thương", Mertens nói. "Người Nga có không gian cơ động tương đối hạn chế trên bán đảo".
"Ông Putin có rất nhiều thứ để mất cả về mặt chính trị và quân sự. Vì vậy, nếu một số lượng máy bay chiến đấu hạn chế có thể có tác động thực sự, thì chính ở đây - và phía trên Biển Đen sẽ có thể tiếp cận đầy đủ sau khi GBAD ở Crimea được giải quyết", Mertens nói thêm.
Giám đốc tình báo Ukraine Budanov trước đó từng tuyên bố, Nga đã di dời hệ thống phòng không S-500 tiên tiến nhất của mình tới bán đảo này, để bảo vệ khu vực khỏi các máy bay phản lực.
"Nga không thể để mất Crimea", chuyên gia Snegovaya nói. "Điều này mang lại cho Ukraine cơ hội sử dụng việc đe dọa tình hình của Crimea như một con bài mặc cả trong các cuộc đàm phán tương lai".
Còn nhà nghiên cứu Beketova nói, nếu Ukraine có thể giành lại quyền kiểm soát Biển Đen và bán đảo - hoặc đơn giản là gây đủ áp lực lên những khu vực này để đe dọa Moscow - "điều đó sẽ đánh dấu sự kết thúc của cuộc chiến".