Những chuyện ly kỳ về danh ca Bolero Hoàng Oanh (P2)

Giọng hát nội lực đặc biệt của đại ngàn

Trong nền Bolero trước 1975 thì Hoàng Oanh và Thanh Thúy là hai nữ ca sĩ có chất giọng độc đáo nhất, chỉ cần nghe một lần là nhớ mãi trong tầng sâu, không thể lẫn với bất cứ ca sĩ nào.

Nếu Thanh Thúy là giọng nữ trầm (contralto) duy nhất ở Việt Nam, với âm sắc tối, nặng như núi thái sơn và ma mị thì Hoàng Oanh lại sở hữu giọng nữ trung (mezzo soprano) đặc biệt, với biên độ rộng lớn và đầy trầm tích của đại ngàn.

Giọng hát Hoàng Oanh có độ vang tự nhiên như Whitney Houston, Hồng Nhung, Mỹ Tâm…, được tạo thành từ các khoảng vang trong xoang. Nó rất dày, nặng và chắc nịch, đầy nội lực, nhưng vẫn ngọt dịu như ánh nắng buổi sớm mai.

Hoàng Oanh không cần dùng nhiều đến kĩ thuật cộng hưởng. Nhưng ở quãng trung, âm sắc của cô sang sảng, bật ra với âm lượng lớn, vang xa như tiếng chuông vàng, rót vào tai người nghe những âm vang đẹp tuyệt vời.

Một tác giả khuyết danh đã từng nhấn mạnh vào độ vang tự nhiên trong giọng hát Hoàng Oanh khi so sánh với danh ca Hà Thanh như sau:

"Có một loài chim khi cất tiếng hót thánh thót vang vọng giữa trời mây sông nước, không gian như lắng đọng để hoà nhập trong âm điệu du dương: Hoàng Oanh.

Mang âm hưởng đó, có tiếng ca ngọt ngào, truyền cảm như làn gió nhẹ, như tiếng reo của thuỳ dương, như tơ vương giăng mắc, như sương khói lững lờ, như lời tình tự giữa trăng thanh, như ru ta vào cõi mộng mơ, dìu ta lạc bước vào đất thần kinh với hoàng thành cung điện, với đền đài lăng tẩm, với sông nước hữu tình, với nhạc điệu trầm bỗng, thướt tha: Hà Thanh".

Vì là một nữ trung nên phần quãng trung của Hoành Oanh phát triển mạnh, đặc biệt trên chest voice thuần (không pha giọng).

Nếu C4, Eb4 là những note khá thấp với giọng nữ, khó belt được mạnh và dài (trừ nữ trầm) thì Hoàng Oanh có thể giữ hơi để belt trên quãng âm đó bằng giọng ngực dày, chắc, tạo nên màu sắc liêu trai, u uất.

Từ F4 tới A4, Bb4, Hoành Oanh có thể đẩy lực rất mạnh, với âm lượng lớn, độ nảy bao trùm, tới mức rè cả loa. Nếu cộng hưởng được âm thanh ở quãng này, Hoàng Oanh sẽ chẳng kém cạnh gì những vocalist giọng to như Thanh Lam, Siu Black, Hồng Nhung.

Bởi vậy, khi hát chung với những ca sĩ khác, Hoàng Oanh thường nổi bật hơn hẳn. Chẳng hạn, trong màn tam ca với Hương Lan, Như Quỳnh, Hoàng Oanh chỉ cần bật ra một cú C4 vang bần bật là đủ khiến hai đàn em trở nên nhỏ bé.

Kĩ thuật hát đa dạng và biến hóa khó lường

Hoàng Oanh không phải ca sĩ có kĩ thuật chuẩn tới mức cao cấp như Hà Thanh, Hương Lan, Thanh Tuyền. Dù là nữ trung, nhưng phần quãng trầm của cô lại khá mờ và thường hạ thanh quản. Cô chuyển giọng có phần hơi lộ và legato chưa mượt.

Tuy nhiên, Hoàng Oanh lại có khả năng sử dụng kĩ thuật hát đa dạng và biến hóa, bao trùm khắp dân ca các vùng miền.

Chằng hạn, Hoàng Oanh có thể hát nảy, đổ hột lên xoang mũi theo lối ca trù, quan họ miền Bắc, nhưng cũng có thể chuyển giọng sang giả thanh theo lối dân ca Nam Bộ. Khi nảy note và nhảy note trên từng chữ, cô tỏ ra linh hoạt và chắc chắn.

Dù không thể hiện trực tiếp như Hương Lan, nhưng Hoàng Oanh vẫn được xem là có kĩ năng kiểm soát hơi thở rất tốt và khả năng giữ hơi thần sầu. Cô có thể giữ vibrato bỏ nhỏ trên piano mượt mà, đều đặn sau một chuỗi đổ note, chuyển giọng dài miên man.

Điều đặc biệt ở Hoàng Oanh là càng bỏ nhỏ, cô lại càng chắc hơi để chạy note, luyến láy. Trong khi đó, hát nhỏ đòi hỏi phải giữ hơi tốt hơn nhiều so với hát to. Nhờ điều này, Hoàng Oanh luôn thực hiện được những cú hát piano, pianissimo trên bạch thanh rồi kéo dài bất tận.

Đôi khi, Hoàng Oanh sử dụng vocal break để tạo cảm xúc nức nở, chưng hửng, ngỡ ngàng cho câu hát. Nhiều người nghe không rõ lại tưởng cô bị đứt hơi. Nhưng kì thực, cô đang kiểm soát rất tốt.

Giọng thật của Hoàng Oanh vốn khá to và thô ráp, do độ nặng và dày tự nhiên của giọng nữ trung (âm sắc kim). Tuy nhiên, cô vẫn hát Bolero và dân ca một cách vô cùng mềm mại, ngọt ngào, không hề khô cứng.

Để làm được điều này, Hoàng Oanh thường dùng lối hát chậm,hát run rẩy, kéo dài note và bỏ nhỏ đúng chỗ kèm theo luyến láy đầy tinh tế. Hoàng Oanh không luyến láy nhiều như Như Quỳnh, Hương Lan. Mỗi lần luyến của cô là một điểm nhấn và neo đậu cảm xúc.

Ngoài ra, Hoàng Oanh còn sử dụng airy voice ở âm tiết cuối, đôi khi kèm theo vibrato, khiến câu hát trở nên mềm mại, mượt mà như lụa. Cô hát rất da diết, day dứt, rút ruột rút gan qua cách đổ tiếng nấc vào chữ trên nasal voice (giọng mũi).

Là một nữ trung nên dù yếu quãng trầm, Hoàng Oanh vẫn đủ sức kiểm soát để ngân rung dưới tận D3, điều mà không phải nữ ca sĩ nào cũng làm được.

Tuy nhiên, cô lên giọng cũng rất sáng, mượt. Cô có thể hát treo nhả chữ liên tục trên C5, dù hơi mảnh đi.

Khả năng ngâm thơ vô địch thiên hạ với những kĩ thuật đặc biệt

Nhắc đến Hoàng Oanh là nhắc tới khả năng ngâm thơ của cô. Trong thế hệ ca sĩ Bolero trước và sau này, không một ai có được năng lực ngâm thơ trác tuyệt như Hoàng Oanh.

Chính Hoàng Oanh đã tiên phong cho lối ngâm thơ trước khi vào ca khúc, để đem đầy đủ nhất điệu hồn, tiếng lòng dân tộc, đến từ cội nguồn, cuộn vào từng câu hát, note nhạc.

Hoàng Oanh ngâm thơ với chất giọng trầm dày, vô cùng ấm áp, nhưng cũng không kém phần bay bổng. Trong giọng ngâm ấy là sự mộc mạc, chân thành, thấm đẫm hơi thở dân tộc, nhưng vẫn sang trọng và được kiểm soát bởi hơi thở chắc chắn, đúng như lời nhà thơ Phan Tường Niệm ngợi ca:

"Bên cạnh giọng ca ngày càng điêu luyện, ngọt ngào, thu hút lòng người thì giọng ngâm thơ của Hoàng Oanh cũng ngày càng truyền cảm, cách diễn ngâm của Hoàng Oanh cũng rất đặc biệt, rất riêng không giống với những giọng ngâm nữ đi trước như Bích Thuận, Hồ Điệp, Giáng Hương.

Nhờ làn hơi phong phú, chất giọng ngọt ngào, có âm sắc riêng khi cần diễn cảm Hoàng Oanh đã làm cho người nghe cô ngâm thơ như bị cuốn hút theo nhất là trong những chương trình ngâm thơ trên đài phát thanh lúc nửa khuya.

Giọng ngâm thơ của Hoàng Oanh ngọt ngào, quý phái, sang trọng và điểm đặc biệt cô có thể diễn đạt giọng ngâm theo nhiều làn điệu từ ngâm sa mạc miền Nam tới hát ví, hát dặm miền Bắc, hò mái đẩy miền Trung".

Hoàng Oanh sử dụng khá nhiều kĩ thuật độc đáo khi ngâm thơ. Cô có thể run/riff nốt rất nhanh và khẽ khi ngâm thơ và chạy vocal run thành từng đợt. Tất nhiên, kĩ thuật này được dùng rất tinh tế, ẩn kín và giàu cảm xúc, để lột tả tâm trạng, chứ không phải sự phô diễn.

Hoàng Oanh cũng có thể ngân rung trên vùng đỉnh trán và chuyển vị trí âm thanh xuống thấp hơn, tạo nên quãng trung đầy đặn, ấm áp khi ngâm thơ.

Đặc biệt hơn cả, Hoàng Oanh có thể ngâm thơ với nhiều giọng điệu, phương ngữ khác nhau, bao quát đủ 3 miền không chỉ từ lối ngâm, mà còn sâu tận trong tiếng lòng. Một tác giả khuyết danh từng nói về tài năng đặc biệt này của cô như sau:

"Hoàng Oanh là một tài năng đa diện. Với một làn hơi ngọt ngào, nồng nàn tình cảm, Hoàng Oanh đã có khả năng trình bày tất cả các loại nhạc cũng như lối ngâm.

Từ những nét sang trọng, dịu dàng, quý phái của nhạc tiền chiến đến những bản dân ca ba miền, những bài tình tứ quê hương, từ những câu Hò mái đẩy miền Trung đến bài vọng cổ miền Nam hay câu Sa mạc, hát ví của miền Bắc…

Hoàng Oanh đã tiếp nối những giọng ngâm thơ ba miền nổi tiếng như Hồ Điệp, Quách Đàm, Bích Thuận, Giáng Hương, Tô Kiều Ngân…

Tiếng hát cũng như giọng ngâm của Hoàng Oanh có chút gì thật sâu đậm, buốn man mác nhưng thật tình tứ, đã chinh phục được đa số thính giả".