"Mầm" của bộ não mini này chính là bộ gene hoàn chỉnh của một người Neanderthals được tìm thấy qua phần xương ngón tay được thiên nhiên Siberia bảo quản cực kỳ tốt, phát hiện năm 2013. Nhóm nghiên cứu dẫn đầu bởi Trường Y khoa San Diego đã tìm ra rất nhiều chi tiết gây sốc khi phân tích bộ não.
Nuôi bộ não Neanderthals trong phòng thí nghiệm - Ảnh: Trường Y khoa San Diego
Điều đặc biệt đầu tiên họ phát hiện là sự tồn tại của gene NOVA1, ảnh hưởng đáng kể đến sự phát triển não bộ sớm ở loài người Neanderthals, nhưng không đủ sức cho họ khả năng cạnh tranh và thích nghi tuyệt vời của loài người hiện đại
Theo Acient Origins, có nhiều loài trên Trái Đất mang các phiên bản khác nhau của NOVA1. Loài Homo sapiens chúng ta và người Neanderthals từng có chung nguồn gốc, nhưng khi tách loài vào khoảng 650.000 đến 500.000 năm trước, cấu tạo gene NOVA1 ở 2 loài đã nảy sinh sự khác biệt, và dường như đã biến mất ở Homo sapiens khi hình thành loài riêng biệt hơn 300.000 năm trước.
Homo sapiens và Neanderthals- Ảnh: Stefan Scheer/Bảo tàng Neanderthals
Tuy gene này từng giúp loài tổ tiên của cả 2 phát triển bộ não vượt trội so với các loài linh trưởng khác, nhưng lại cho người Neanderthals bộ não tuy thông minh nhưng thiếu sự kết nối đồng bộ trong mạng lưới thần kinh, yếu tố chính yếu khiến họ thất bại trong cuộc cạnh tranh với người Homo sapiens, nhất là trong kỹ năng phối hợp chiến đấu. Họ cũng không thích nghi tốt khi môi trường sống bị thay đổi.
Theo giáo sư Alysson Muotri từ Đại học California ở San Diego, một trong những thành viên chủ chốt của nhóm nghiên cứu, khác biệt gene này có thể giải thích một số khả năng hiện đại của chúng ta trong hành vi xã hội, ngôn ngữ, sự thích ứng, sáng tạo và sử dụng công nghệ.
Công trình còn khám phá ra một điều gây sốc khác: khoảng 20% mã di truyền của người Neanderthals vẫn tồn tại trong nhiễm sắc thể của chúng ta, và riêng bộ não người hiện đại có tới 1-4% bộ não Neanderthals còn sót lại - dấu tích vừa của tổ tiên chung, vừa của hàng loạt cuộc hôn phối khác loài kể từ khi 2 loài gặp lại nhau vào 60.000 năm trước.