Trong báo cáo mới nhất của Oxfam, tổ chức này đã cảnh báo đến việc bất bình đẳng trong lĩnh vực thuế. Theo đó, tránh và trốn thuế đang là những vấn đề nghiêm trọng.
Nghiên cứu cho thấy thấy 720 trong số 870 công ty nước ngoài tại Việt Nam đã có những hành vi gian lận thuế trong năm 2013 và 923 công ty trong nước đã trốn thuế. Một cuộc điều tra toàn quốc về trốn thuế sau đó cho thấy 83% công ty nước ngoài sử dụng các chiêu trò khác nhau để giảm thiểu trách nhiệm đóng thuế trong năm 2015.
Các thanh tra viên thuộc Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) đã yêu cầu 720 trong số 870 công ty nước ngoài trả gần 400 tỷ VND (19 triệu USD) tiền thuế truy thu và tiền phạt trốn thuế.
Cũng theo khảo sát, thống kê, ở một số tỉnh như Bắc Giang, Hòa Bình, và Gia Lai, 100% công ty nước ngoài có những vi phạm về thuế.
Các sách lược trốn thuế phổ biến nhất là chuyển lợi nhuận bằng cách chuyển giá để khai khống chi phí khi nhập khẩu từ các đơn vị cùng công ty ở các quốc gia khác, trong khi khai giảm giá trị xuất khẩu.
Các ưu đãi thuế hào phóng cũng tạo ra chi phí cơ hội cao tính theo số thu mất đi. Chi phí sử dụng các chính sách ưu đãi thuế cho riêng các nhà đầu tư nước ngoài ở Việt Nam có thể đã vượt 5% tổng thu ngân sách nhà nước.
Theo Oxfam, vấn đề nguy cơ là ngày càng có nhiều người dân Việt Nam phải đóng thuế thu nhập cao hơn các công ty khi thu nhập của người dân tăng, nhất là khi mức thuế thu nhập doanh nghiệp đã giảm xuống chỉ còn 20% trong khi ba biên độ thuế thu nhập cá nhân là 25%, 30% và 35% được áp dụng đối với những người được trả cao hơn.
Hơn nữa, các hình thức miễn thuế khác nhau cho các công ty dưới hình thức các ưu đãi thuế, miễn giảm thuế trong thời gian nhất định, và các thỏa thuận cụ thể có nghĩa là nhiều công ty được giảm thêm thuế lợi nhuận của họ, giảm tính lũy tiến của hệ thống thuế nói chung.
Ngoài ra còn có các lỗ hổng giúp việc trốn thuế lấy đi nguồn thu ngân sách nhà nước có thể dùng thể tăng chi để giảm bất bình đẳng.
So sánh với các nước khác, Ofxam cho rằng Việt Nam vẫn còn tiềm năng đáng kể để thu thêm thuế nếu tính đến quy mô và cơ cấu của nền kinh tế.
“Phát hiện này cho thấy mức thuế hiện thời có thể xem xét để tăng tính lũy tiến và nhìn chung có thể tăng thêm tiền thuế. Ví dụ, Việt Nam đã giảm mức thuế doanh nghiệp từ 28% xuống 25% năm 2009, xuống 22% năm 2014 và giờ ở mức 20%”, phía Oxfam cho biết.
Nghĩa là cũng có nghĩa lợi nhuận công ty đang được đánh thuế ở mức thấp hơn ba biên độ thuế thu nhập cá nhân. Do đó, Chính phủ có thể làm thêm nhiều việc để tăng thu thuế thông qua rà soát các mức thuế và đồng thời đảm bảo đánh thuế lũy tiến, nếu không có nguy cơ là nguồn thu bổ sung cần cho các dịch vụ công sẽ được thu theo cách ngày càng bất bình đẳng.