Phản ứng hạt nhân đang một lần nữa diễn ra trong tầng trệt, vốn không thể tiếp cận, của nhà máy điện hạt nhân Chernobyl ở Ukraine.
Các nhà nghiên cứu đang giám sát nhà máy nổi tiếng vì vụ nổ năm 1986 này đã phát hiện số lượng neutron tăng vọt trong một căn phòng dưới lòng đất có tên là 305/2. Căn phòng này chứa đầy gạch đá, và bên trong nó là một hỗn hợp phóng xạ đặc sệt gồm uranium, zirconium, graphite, và cát, tất cả chảy tràn ra tầng trệt của nhà máy như dung nham, trước khi cứng lại thành hợp chất gọi là vật liệu chứa nhiên liệu (FCM).
Sự gia tăng mức độ neutron cho thấy những FCM này đang trải qua quá trình phản ứng phân hạch mới khi các neutron va chạm và tách nuclei của nguyên tử uranium, từ đó sản sinh năng lượng.
Ở thời điểm hiện tại, chất thải phóng xạ này đang cháy âm ỉ "như những đốm lửa trong khay nướng barbecue" - trích lời Neil Hyatt, một nhà hoá học vật liệu hạt nhân tại Đại học Sheffield (Anh). Tuy nhiên, hoàn toàn có khả năng những đốm lửa này bùng cháy dữ liệu nếu được "thả trôi" quá lâu, dẫn đến một vụ nổ khác.
Vụ nổ này sẽ không kinh hoàng như vụ nổ đã phá nát nhà máy vào năm 1986, dẫn đến cái chết của hàng ngàn người và hình thành nên một đám mây phóng xạ trên bầu trời châu Âu - theo Maxim Saveliev, một nhà nghiên cứu tại Viện Các vấn đề An toàn đối với Các nhà máy điện hạt nhân (ISPNPP) ở Kyiv, Ukraine. Nếu vật liệu hạt nhân bùng cháy lần nữa, phần lớn vụ nổ sẽ được kiểm soát trong một cấu trúc lồng thép và bê tông được gọi là The Shelter, vốn được xây dựng bao quanh tàn tích lò phản ứng số 4 của nhà máy một năm sau sự cố.
Cấu trúc New Safe Confinement
Dẫu vậy, ngả cả một vụ nổ được kiểm soát cũng sẽ khiến sứ mệnh loại bỏ FCM trong nhà máy trở nên khó khăn hơn. Cấu trúc The Shelter đã cũ và có khả năng đổ nát do lực ép từ vụ nổ, khiến khu vực tràn ngập đất đá và bụi phóng xạ (bản thân The Shelter được chứa trong một cấu trúc thép lớn hơn, gọi là New Safe Confinement, hoàn thành năm 2018).
Mức độ neutron đã tăng dần trong căn phòng số hiệu 305/2 trong vòng 4 năm qua, theo Saveliev, và có thể tiếp tục tăng trong những năm tới mà không gây biến cố gì. Có thể những vật chất hạt nhân kia sẽ tự tắt ngúm trong quãng thời gian đó. Nhưng nếu mức độ neutron tiếp tục tăng, các nhà khoa học sẽ phải can thiệp.
Nói thì dễ hơn làm, các quản lý của nhà máy đến nay vẫn chưa nghĩ ra cách tiếp cận hàng tấn vật liệu phóng xạ đang bị chôn vùi bên dưới những lớp bê tông dày của căn phòng. Mức độ phóng xạ hiện quá cao vượt sức chịu đựng của con người, nhưng những con robot kháng phóng xạ có thể đào một lỗ qua đất đá và cài đặt những cần kiểm soát hấp thụ neutron vào phòng.
Ukraine hi vọng từ nay đến tháng 9, sẽ có một kế hoạch chi tiết được đưa ra nhằm loại bỏ số FCMI đang cháy âm ỉ tại Chernobyl.