Có hai điều phân biệt vụ bắn rơi máy bay Su-25 của Nga ở tỉnh Idlib hôm 3/2 với cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào căn cứ không quân Nga ở Hmeimim hồi tháng trước.
Thứ nhất, Nga có thể ngăn chặn cuộc tấn công vào ngày 5/1 bằng một loạt máy bay không người lái, nhưng lại không lường trước được rằng những kẻ cực đoan lại sử dụng các hệ thống phòng không di động ở Idlib dưới sự giám sát của Thổ Nhĩ Kỳ. Nga đã mất một phi công xuất sắc trong cuộc tấn công sau.
Thứ hai, Nga cho rằng Mỹ đã nhúng tay trong cuộc tấn công hôm 5/1 nhưng cơ quan thông tấn Nga TASS cho biết Mỹ đã bác bỏ thông tin này.
Người phát ngôn Dmitry Peskov của điện Kremlin cảnh báo nên thận trọng trước những lời đồn đại "trước khi có thông tin chính xác về cách thức mà những kẻ khủng bố ở Syria có được hệ thống phòng không di động đặc biệt và những vũ khí khác".
Tuy nhiên, đáng chú ý là một nhà lập pháp có ảnh hưởng - ông Dmitry Sablin, điều phối viên của nhóm hữu nghị nghị viện Nga-Syria, đã đón đầu những phỏng đoán:
“Chúng tôi có thông tin cho biết tên lửa MANPADS được sử dụng để hạ máy bay của chúng tôi đã được đưa đến Syria từ một quốc gia láng giềng chỉ một vài ngày trước. Các nước này cần phải hiểu rằng họ sẽ không thể nào không bị trừng phạt".
Trong khi đó, tỉnh Idlib nằm ở bên phải biên giới Syria với Thổ Nhĩ Kỳ. Nơi này được coi là biên giới kín dưới sự giám sát chặt chẽ của các cơ quan an ninh Thổ Nhĩ Kỳ.
Nếu cáo buộc của ông Sablin dựa trên những thông tin chính xác thì rõ ràng gần đây cơ quan tình báo của Nga đã theo dõi việc chuyển các tên lửa MANPADS từ Thổ Nhĩ Kỳ đến tay những kẻ khủng bố ở Syria.
Đáng nói hơn nữa là ngay sau phát ngôn của ông Sablin, Thổ Nhĩ Kỳ đã đưa ra một lời phản kháng đối với cáo buộc này. Thổ Nhĩ Kỳ cho rằng những vũ khí mà người Kurd sử dụng trong cuộc tấn công chống lại quân Thổ hôm 3/2 ở Afrin có thể là Konkurs 9M113 do Nga sản xuất và cáo buộc này đang được xem xét. Được biết 5 lính Thổ đã thiệt mạng trong cuộc tấn công.
Có thể thấy Nga và Thổ đang đầy những lời ám chỉ và ẩn ý về nhau trong cuộc tấn công đẫm máu hôm 3/2, cho dù hai bên là đồng minh ở Syria.
Vào tháng 1/2018, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã tìm đến Tổng thống Vladimir Putin để làm rõ tình hình.
Tuy nhiên, trong sự cố gần đây nhất, hai bên đã không có động thái này, cho dù ông Erdogan có nghĩa vụ phải thực hiện một cuộc hội đàm như vậy, theo như nhận thức chung đã đạt được trong phiên đàm phán ở Astana năm ngoái, sau lệnh ngừng bắn ở Syria, Thổ Nhĩ Kỳ đã được tín nhiệm thiết lập các “trạm quan sát” ở Idlib để giám sát các hoạt động của các nhóm cực đoan.
Trong khi đó, vào ngày 5/2, ông Putin đã gửi lời nhắn chúc mừng Nicos Anastasiades tái đắc cử Tổng thống Cộng hòa Síp. Ông Putin bày tỏ tin tưởng rằng "đối thoại mang tính xây dựng" và "hợp tác chung" giữa hai nước đang có lợi cho cả hai bên và "phù hợp với những nỗ lực cải thiện sự ổn định và an ninh ở châu Âu và phía Đông Địa Trung Hải".
Trong khi đó, quan hệ Síp- Thổ Nhĩ Kỳ đã trở nên thù địch kể từ khi Thổ Nhĩ Kỳ xâm chiếm miền bắc Cộng hòa Síp vào năm 1974.
Đối với Thổ Nhĩ Kỳ, tình thế hiện nay có ba vấn đề.
Thứ nhất, nước này không thể đối mặt với thực trạng mới là Nga (có quan hệ tốt với Hy Lạp và Síp) hiện nay đã trở thành nước thống trị ở phía Đông Địa Trung Hải.
Thứ hai, Thổ Nhĩ Kỳ không chấp nhận các hoạt động quân sự hiện nay của Syria nhằm giành lại quyền kiểm soát Idlib từ các nhóm đối lập, những nhóm được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.
Thứ ba, ông Erdogan vẫn muốn thiết lập chỗ đứng lâu dài của Thổ ở Syria, chừng nào Nga vẫn còn củng cố cho sự thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Syria. Thổ Nhĩ Kỳ từ lâu đã nghi ngờ quan hệ của Nga với người Kurd ở Afrin.
Do đó, Erdogan sẽ tìm kiếm một tạm ước với Mỹ. Tất nhiên đây sẽ là điều Mỹ mong ước bấy lâu nếu trục Nga- Thổ ở Syria rạn nứt. Hiện nay, Mỹ và Thổ đều chung lập trường trong việc phản đối Nga thành lập các căn cứ ở Syria.
Mặt khác, Lầu Năm Góc cũng hy vọng ông Erdogan sẽ từ bỏ kế hoạch thực hiện chiến dịch quân sự tấn công người Kurd ở Manbij. Mỹ không thể chấp nhận được yêu cầu của Thổ Nhĩ Kỳ buộc Mỹ phải cắt đứt quan hệ với người Kurd ở Syria. Bộ trưởng Quốc phòng MỹJames Mattis cho biết Mỹ đang tiến hành các cuộc đàm phán với Thổ để ngăn ông Erdogan không ra lệnh tiến quân vào Manbij.
Về phần mình, ông Erdogan sẽ tìm cách trao đổi với chính quyền Trump để tạo ra điều kiện tái thiết lập quan hệ gần gũi hơn với Mỹ. Ông nhận thức rõ rằng Mỹ sẽ nhận ra lợi ích trong tình hình hiện nay để đẩy mạnh chiến lược ngăn chặn Iran hiệu quả hơn ở Syria, và để cô lập chế độ Assad.
Quả thực, rạn nứt trong trục liên minh Nga- Thổ ở Syria đã mở ra một ván bài hoàn toàn mới, cho phép Mỹ tạo ra những điều kiện mới trên chiến trường và đàm phán cứng rắn hơn về các điều khoản ổn định Syria trong tương lai. Israel cũng là một bên trong ván bài này.
Theo RI, ông Erdogan đang khát khao nâng cao vai trò của Thổ Nhĩ Kỳ như ngọn cờ tiên phong trong các chiến dịch của phương Tây ở Syria, đưa mình trở thành hình mẫu lý tưởng cho thế giới Hồi giáo Trung Đông . Nhưng Tổng thống Obama trước đây lại không không hứng thú với mô hình quan hệ này với Ankara.
Giờ đây mọi việc có vẻ như đang diễn ra theo guồng quay này. Mới đây ông Erdogan đã gặp Giáo hoàng, đây cũng là lần đầu tiên trong vòng 59 năm có một Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ tới thăm Vatican.