Việc rút quân theo kế hoạch của Mỹ đang mở ra một khoảng trống ở phía Bắc và phía Đông của Syria. Nga y lập tức, một cuộc cạnh tranh đang nổ ra giữa tất cả các cường quốc ở Trung Đông với mục tiêu trở thành người lấp đầy khoảng trống này.
Theo AP, quyết định bất ngờ của Mỹ về việc rút 2.000 quân khỏi Syria đã làm xáo động mọi sự cân bằng giữa các thế lực. Chính phủ Syria, người Kurd, Nga, Iran, Israel và Thổ Nhĩ Kỳ đều đã tham gia vào cuộc chiến kéo dài gần 8 năm, với mỗi quốc gia có một cách tiếp cận và mục đích riêng.
Hiện tại, khi Mỹ rời đi, giới quan sát cho rằng sẽ có những cuộc xung đột với diễn biến khôn lường sắp xảy ra.
Mỹ để lại gì?
Khu vực mà Mỹ để lại là một vùng lãnh thổ chiếm khoảng gần 1/3 Syria với tạo hình gần giống với hình tam giác. Về phía Bắc là biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ, về phía Đông là biên giới với Iraq và mặt còn lại là sông Euphrates.
Đây đã từng là trung tâm chiếm đóng của khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) ở Syria cho đến khi Mỹ hợp tác với người Kurd, tạo ra một lực lượng gồm khoảng 60.000 chiến binh để dần giành lại lãnh thổ từ các phần tử cực đoan.
Lãnh thổ luôn là tài sản chiến lược quan trọng. Đối với Chính phủ của Tổng thống Bashar Assad và các đồng minh Nga, Iran, giành lại lãnh thổ còn lại có nghĩa là tái lập chủ quyền.
Khu vực mà Mỹ chiếm đóng từng là nguồn cung lúa mì và lúa mạch của Syria, nơi có các đập thủy điện, cũng như là khu vực giàu dầu mỏ nhất của Syria.
Nếu như không giành lại được nơi này, Tổng thống Assad sẽ phải trải qua công cuộc tái thiết và điều hành đất nước khó khăn về lâu về dài. Cũng vì những lý do tương tự, đây cũng là khu vực mang nhiều lợi ích cho dân quân người Kurd.
Đối với người Kurd, mục tiêu được lập quyền tự trị tại đây vẫn nung nấu một thời gian dài. Còn đối với Mỹ, sự hiện diện quân sự ở đây sẽ đảm bảo vững chắc cho ảnh hưởng của mình ở quốc gia Trung Đông.
Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ coi quyền tự trị của người Kurd ở biên giới là một mối đe dọa hiện hữu và tuyên bố sẽ ngăn chặn điều này, cáo buộc Mỹ trao quyền cho lực lượng dân quân mà Ankara nói rằng có liên quan đến khủng bố.
Nga và Tổng thống Assad nắm cơ hội
Không có người Mỹ, cánh cửa đang mở ra cho Tổng thống Assad và người Nga chuyển đến nắm giữ vùng đất mới.
"Trở ngại duy nhất ngăn Tổng thống Assad giành quyền kiểm soát miền Đông là sự hiện diện của Mỹ và vỏ bọc mà nước này cung cấp cho dân quân người Kurd.
Với việc rào chắn đã biến mất ... đơn giản là không có thách thức thực sự nào có thể ngăn cản chính quyền tái thiết lập quyền kiểm soát đối với các khu vực đó", chuyên gia Ayham Kamel từ Eurasia Group nêu quan điểm.
Bản đồ các vùng lãnh thổ bị kiểm soát ở Syria.
Bị Mỹ bỏ rơi, các chiến binh người Kurd buộc phải tiến về phía Nga và Damascus để nương nhờ chiếc ô bảo vệ trước kẻ thù đáng sợ hơn là Thổ Nhĩ Kỳ.
Lực lượng người Kurd được vũ trang bởi Mỹ dường như sẽ không dễ giải thể. Thay vào đó, họ đang tìm kiếm một thỏa thuận với chính quyền Assad để tiếp tục hoạt động khi Chính phủ mở rộng quyền kiểm soát lãnh thổ.
Các quan chức Syria tự hào rằng việc rút quân là một thất bại đối với Mỹ. Kiểm soát phía Đông sẽ giúp đóng dấu chiến thắng cho ông Assad trong cuộc nội chiến. Động thái của Mỹ cũng thúc đẩy xu hướng của các quốc gia Ả Rập trong việc bình thường hóa quan hệ với Syria – đất nước mà họ xa lánh trong nhiều năm.
Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, một đồng minh thân cận của Mỹ và Saudi Arabia gần đây đã mở lại đại sứ quán của mình ở Damascus.
Thổ Nhĩ Kỳ suy tính
Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ, cùng với khoảng 15.000 chiến binh nổi dậy mà nước này hậu thuẫn đang sẵn sàng tiến hành một cuộc tấn công ở phía Đông để phá vỡ sự kiểm soát của người Kurd ở biên giới.
Nhưng rủi ro của cuộc tấn công là nguy cơ tạo ra va chạm với Nga.
Đặc biệt, nó có thể phá hỏng thỏa thuận ngừng bắn mà hai bên đã đạt được ở Idlib - tỉnh phía tây bắc do phiến quân và các phần tử Hồi giáo cực đoan nắm giữ và là nơi Thổ Nhĩ Kỳ có ảnh hưởng – để cho phép Chính phủ Syria tấn công khu vực này. Các quan chức Nga và Thổ Nhĩ Kỳ gần đây đã có cuộc hội đàm, cố gắng ngăn chặn căng thẳng.
"Một hoạt động lớn của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không mang lại lợi ích cho Nga. Nó làm mất ổn định tình hình, có nguy cơ làm suy yếu các thỏa thuận ở Idlib và các cuộc đàm phán về tái thiết.
Thêm vào đó, nếu Thổ Nhĩ Kỳ quyết định đánh chiếm tất cả các khu vực của người Kurd thì chắc chắn sẽ đụng độ với Nga và Iran", Yury Barmin, một nhà phân tích của Nga cho biết.
Thổ Nhĩ Kỳ cũng lo ngại không kém về triển vọng kiểm soát của Chính phủ Syria ở phía Đông. Trong quá khứ, Damascus đã sử dụng lực lượng dân quân người Kurd làm đòn bẩy chống lại Ankara và điều này rất có thể lặp lại.
Trong gần 20 năm, Syria đã luôn chào đón nhà lãnh đạo chủ chốt của người Kurd cho đến khi ông bị bắt vào năm 1998, hiện bị cầm tù ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Iran và Israel sẽ làm gì?
Việc Chính phủ Syria di chuyển về phía Đông cũng đồng nghĩa với việc mang đến lợi ích tốt cho Iran. Nó sẽ mở rộng đáng kể hành lang trên bộ, nơi Iran sẽ không bị bó buộc trong việc hỗ trợ vũ khí và vật tư cho đồng minh trên khắp Iraq, Syria cho đến Lebanon.
Các lực lượng dân quân được Iran hậu thuẫn đã mở rộng quyền kiểm soát các khu vực gần biên giới của Syria với Iraq và có thể tự do qua lại.
Điều đó được coi là tiếng chuông báo động đối với Israel. Kết quả này sẽ dẫn đến các cuộc không kích tiềm năng của Israel trong việc chống lại các mục tiêu bị nghi ngờ liên kết với Iran ở Syria.