Hơn 3 tuần qua, Ukraine đạt được rất ít bước tiến ở một trong những tuyến tấn công chính tại miền Nam. Địa hình ở khu vực này là một trở ngại khó vượt qua đối với Kiev trong khi mang lại lợi thế cho lực lượng Nga đang ở thế phòng thủ.
Địa hình bằng phẳng với những cánh đồng trống trải khiến Ukraine không có gì che chắn cho binh sỹ, xe tăng và các phương tiện thiết giáp. Bao quanh những cánh đồng này là các hàng cây rậm rập có thể giúp lực lượng Nga ẩn náu và che chắn họ khỏi tầm quan sát từ trên không của Ukraine. Khu vực này trải dài 6km.
Đằng sau các rào cản tự nhiên này là các tuyến phòng thủ dài hàng km của Nga, gồm hào, bẫy xe tăng và các bãi mìn.
Nếu Ukraine có thể tiến thêm 24 km nữa, tới thành phố Tokmak, tác chiến đô thị cũng sẽ dấy lên thách thức khác. Các tòa nhà cao tầng và các con đường hẹp buộc các trận chiến diễn ra ở cự ly gần với mức độ sát thương cao.
Những yếu tố này khiến cuộc phản công của Ukraine không thể diễn ra nhanh chóng. Các đường tấn công khác cũng sẽ đối mặt với những trở ngại tương tự. Để xoay chuyển tình thế sẽ đòi hỏi phải làm chủ được địa hình.
Đồ họa: NY Times
Những cánh đồng trống trải
Những cánh đồng bằng phẳng, rộng mở và trống trải ở miền Nam Ukraine là địa hình tối ưu cho lực lượng phòng thủ, tức quân đội Nga.
Các loại cây như lúa mì, ngô và hoa hướng dương không che chắn hiệu quả cho bộ binh Ukraine đang tiến công khỏi tầm ngắm của quân đội Nga được bố trí ở các hàng cây gần đó.
Không chỉ bộ binh, xe chiến đấu bộ binh, xe bọc théo chở quân và xe tăng với vũ khí hạng nặng cũng cần phải hành tiến. Nhưng những phương tiện này không chỉ dễ dàng nhìn thấy mà còn dễ dàng nghe thấy.
Để có chiếm lại lãnh thổ, cả xe bọc thép và bộ binh Ukraine sẽ cần đi qua các tuyến đường mà Nga đã rải mìn. Phía Ukraine sẽ phải dọn sạch mìn trên những cánh đồng trống cũng như những con đường phụ mới có thể tiến quân.
Phương Tây đã cung cấp thiết bị rà phá bom mìn, bao gồm cả thuốc nổ để Kiev có thể dọn sạch ít nhất 1 làn đường thông thoáng qua bãi mìn. Dù vậy, nhiệm vụ này vẫn rất khó khăn. Các video từ những ngày đầu của cuộc phản công cho thấy các máy ủi dọn mìn bị mắc kẹt, các phương tiện bọc thép của Ukraine bị phá hủy. Binh sỹ Ukraine nói rằng, ngay cả khi mìn đã được dọn sạch, phía Nga vẫn có thể thay thế nhanh chóng bằng các bãi mìn khác.
Khi công binh Ukraine di chuyển để rà phá mìn, họ sẽ phải ở dưới làn đạn của pháo binh, xe tăng và thậm chí cả trực thăng của đối phương.
Những hàng cây rậm rạp
Những hàng cây bao quanh các cánh đồng ở phía Nam Ukraine là những điểm phòng thủ tự nhiên. Vào mùa hè, tán lá um tùm có thể che dấu hệ thống phòng thủ của Nga khỏi sự quan sát từ trên không.
Dưới tán lá rậm rạp, quân đội Nga có thể che giấu xe tăng, khẩu đội tên lửa chống tăng và các đơn vị bộ binh. Cách xa tiền tuyến hơn, pháo binh và phòng không cũng có thể được bố trí giữa các lùm cây. Sự kết hợp này đủ để ngăn chặn hoặc trì hoãn bước tiến của Ukraine, vì vậy việc pháo kích trước bất kỳ cuộc tấn công nào nhắm vào các điểm phòng thủ này đều cần thiết.
Những hàng cây cũng làm hạn chế tầm quan sát của các hệ thống phòng không Ukraine. Các phi công trực thăng Nga được đào tạo bài bản có thể bay ngang tầm cây, vừa tự bảo vệ mình khỏi tên lửa phòng không tầm ngắn của đối phương vừa có thể bất ngờ xuất hiện và nã đạn vào quân đội Ukraine.
Xe tăng của Ukraine trên mặt trận (Ảnh: Reuters).
Mạng lưới phòng thủ nhiều lớp của Nga
Hơn một năm để chuẩn bị cho một cuộc phản công của Ukraine ở phía Nam, các lực lượng Nga có dủ thời gian để xây dựng một mạng lưới công sự dày đặc.
Trong suốt cuộc xung đột, quân đội Ukraine đã thừa nhận rằng các chiến hào của Nga thường được xây dựng khá tốt và sâu, bảo vệ được binh lính bên trong khỏi hỏa lực pháo binh.
Thông thường, các chiến hào được che đậy bằng cành cây và khúc gỗ, vì vậy đội hình tiến công sẽ không thể nhìn thấy chúng và khi họ phát hiện ra thì đã quá muộn.
Những ngôi làng và các thị trấn nhỏ
Xen kẽ giữa những cánh đồng và hàng cây là những ngôi làng và thị trấn nhỏ ở nông thôn, một chướng ngại vật nhân tạo khác có thể làm chậm tốc độ của bất kỳ cuộc tấn công nào. Các khu định cư thường được xây dựng dọc theo các địa hình quan trọng, chẳng hạn như sông, rừng hoặc các đồi thấp ở miền Nam Ukraine.
Các tòa nhà 2 hay 3 tầng trở thành điểm quan sát quan trọng cho các đơn vị của Nga. Chúng cũng có thể che chắn cho các phương tiện của Nga khỏi hỏa lực pháo binh Ukraine. Các con đường ở nông thôn là những điểm nghẽn tự nhiên có thể bị gài mìn và nằm trong tầm ngắm của các đội tên lửa chống tăng.
Trong các chiến dịch trước đó ở miền Đông Ukraine, các ngôi làng nhỏ gần như bị phá hủy hoàn toàn do cả hai bên đều tìm cách đảm bảo rằng các lực lượng phòng thủ còn lại ít sự bảo vệ nhất có thể. Dọn dẹp các ngôi làng của đối phương (mà đối phương đang chiếm giữ) cũng là một nhiệm vụ tốn thời gian và nguy hiểm vì các tòa nhà thường bị lực lượng chuẩn bị rút lui gài bẫy.
Trong cuộc phản công hiện nay, Ukraine đã chiếm lại được một số ngôi làng, nhưng không rõ liệu các lực lượng Ukraine có đủ nguồn lực để chọc thủng hệ thống phòng thủ của Nga xung quanh các khu định cư lớn hơn như Tokmak hay không. Trước xung đột, thành phố này có dân số khoảng 30.000 người.
Điều gì tiếp theo?
Ukraine đã dành nhiều tháng tích lũy vũ khí phương Tây và huấn luyện hàng chục nghìn binh sĩ để phản công. Nhưng Nga cũng có thời gian để chuẩn bị mạng lưới công trình phòng thủ dày đặc, giúp cải thiện đáng kể khả năng giữ vững vị trí của họ.
Cho đến nay, những bước tiến của Ukraine vẫn còn khiêm tốn so với mục tiêu quân sự tổng thể là cắt đứt cầu nối trên bộ mà Nga đang kiểm soát nối giữa miền Tây nước Nga với bán đảo Crimea.
Mặc dù các nhà phân tích quân sự cảnh báo vẫn còn quá sớm để đưa ra kết luận về tiến độ của cuộc phản công, nhưng các nhà lãnh đạo Ukraine đang cố gắng giảm bớt kỳ vọng về việc Kiev có thể giành lại được lãnh thổ nhanh chóng.
“Chúng tôi chắc chắn muốn đạt được những bước tiến lớn hơn”, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết trong một cuộc phỏng vấn với BBC. Nhà lãnh đạo Ukraine khẳng định ông vẫn tự tin nhưng kỳ vọng về thành công nhanh chóng là không thực tế.
Theo các nhà phân tích quân sự, cuộc phản công có thể sẽ kéo dài thêm vài tuần nữa, nếu không muốn nói là vài tháng. Ukraine vẫn còn các lực lượng dự bị, vì vậy vẫn còn phải xem liệu quân đội nước này có thể vượt qua nhiều trở ngại và tiến sâu hơn ở phía Nam hay không.