Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mark Esper đã có cuộc gặp với người đồng cấp Nhật Bản Taro Kono tại Guam hôm 29-8 trong bối cảnh căng thẳng Mỹ - Trung Quốc leo thang ở Ấn Độ - Thái Bình Dương.
Tại cuộc gặp, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Taro Kono cho biết ông đã nhất trí với người đồng cấp Mỹ Mark Esper rằng hai nước đều phản đối mọi quyết định đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng ở các tuyến đường thủy quan trọng trên biển Đông và Hoa Đông.
Khi bắt đầu cuộc hội đàm, ông Esper đã chỉ trích cách hành xử của Trung Quốc ở hai vùng biển nói trên, đồng thời cho hay: "Chúng tôi kiên quyết phản đối các hành động gây bất ổn của Bắc Kinh trong khu vực".
Đề cập đến vụ phóng tên lửa của Trung Quốc ra biển Đông hôm 26-8, ông Kono cho rằng động thái của Bắc Kinh có thể gây bất ổn khu vực và Nhật Bản sẽ theo sát tình hình.
Phát biểu trong cuộc họp báo sau cuộc gặp tại Căn cứ Không quân Andersen, ông Kono nhấn mạnh: "Đối với vùng biển Hoa Đông và biển Đông, chúng tôi khẳng định Nhật Bản và Mỹ sẽ phản đối mạnh mẽ các nước đơn phương thay đổi hiện trạng bằng vũ lực".
Ông Kono cho biết trong cuộc hội đàm trực tiếp đầu tiên kể từ tháng 1 này, ông và ông Esper cũng đã nhất trí hợp tác hướng đến việc thiết lập một hệ thống phòng thủ tên lửa mới sau khi Tokyo hồi tháng 6 quyết định dừng kế hoạch triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa Aegis Ashore do Mỹ phát triển.
Cũng trong cuộc gặp, ông Kono và ông Esper đã thảo luận việc tăng cường hợp tác giữa hai nước trong các lĩnh vực khác như ngoài không gian, an ninh mạng và chiến tranh điện tử.
Cuộc họp diễn ra vài ngày sau khi các quan chức Lầu Năm Góc cho biết Trung Quốc đã bắn 4 tên lửa đạn đạo ra biển Đông nhằm phát đi cảnh báo đối với các máy bay do thám của Mỹ gần khu vực tập trận bắn đạn thật của Bắc Kinh.
Trước đó, trong chuyến thăm tới đảo quốc Palau hôm 28-8, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Esper cáo buộc Trung Quốc "gây bất ổn" khu vực Thái Bình Dương.
Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh Washington tăng cường chống lại những nỗ lực của Bắc Kinh nhằm giành ảnh hưởng tại các quốc đảo Thái Bình Dương, nơi có dân cư thưa thớt nhưng có tầm quan trọng về mặt chiến lược.
Ông Esper cho biết Mỹ và Palau cùng chia sẻ những giá trị chung về sự tự do, điều này đặc biệt quan trọng ở thời điểm hiện tại khi Washington tiếp tục hợp tác cùng các đồng minh và đối tác nhằm bảo vệ hệ thống quốc tế đang bị đe dọa bởi Trung Quốc cũng như những hành động gây bất ổn của Bắc Kinh trong khu vực.
Trong khi đó, cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Robert O’Brien gọi những yêu sách chủ quyền của Trung Quốc ở biển Đông là "lố bịch" và thông báo sẽ có các cuộc gặp sắp tới với những người đồng cấp ở Nhật Bản, Ấn Độ và Úc nhằm tăng cường quan hệ đối tác quốc phòng trong khu vực.
Trong cuộc thảo luận trực tuyến với Phó Chủ tịch Paula Dobriansky của Trung tâm Chiến lược và an ninh Scowcroft thuộc tổ chức Hội đồng Atlantic (Mỹ) hôm 28-8, ông O’Brien nhấn mạnh những yêu sách của Trung Quốc đối với phần lớn biển Đông bị tất cả nước lớn, tất cả quốc gia có hoạt động liên quan đến biển bác bỏ.
Quan chức này khẳng định Mỹ sẽ không từ bỏ nguyên tắc lâu nay là xem các vùng biển và không phận quốc tế là những khu vực tự do đi lại. Ông O’Brien cũng cho biết các cuộc gặp sắp tới của "bộ tứ", gồm Mỹ, Úc, Nhật Bản và Ấn Độ vào tháng 9 và 10 sẽ thảo luận về việc tăng cường quan hệ hợp tác quốc phòng.
Trung Quốc thúc giục Mỹ ngừng khiêu khích
Phản ứng trước những chỉ trích của Mỹ về vụ phóng tên lửa, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên hôm 28-8 cho rằng Mỹ nên ngừng gây sóng gió và gieo rắc bất hòa ở biển Đông, đồng thời thúc giục Washington đóng vai trò xây dựng trong việc duy trì hòa bình và ổn định khu vực.
Người phát ngôn này biện minh các cuộc tập trận của Trung Quốc không nhằm vào bất kỳ quốc gia nào và không liên quan gì đến các tranh chấp ở biển Đông.
Song song đó, phía Trung Quốc cũng ngang ngược cho rằng trong thời gian qua, Mỹ thường xuyên điều động một lượng lớn tàu chiến, máy bay chiến đấu và máy bay trinh sát tiên tiến đến biển Đông để thị uy và thực hiện các hành động khiêu khích quân sự, đe dọa chủ quyền và lợi ích an ninh của Trung Quốc cũng như trật tự hàng hải ở biển Đông.