Đầu năm nay, tập đoàn Rio Tinto kỷ niệm 4 thập kỷ hình thành. Tập đoàn này đầu tư vào mỏ đồng Oyu Tolgoi ở miền nam Mông Cổ. Đây được coi là chìa khoá cho những nỗ lực của Rio nhằm thoát khỏi sự phụ thuộc vào quặng sắt và mở rộng khai thác đồng.
Đồng là kim loại nền tảng cho quá trình chuyển đổi năng lượng sạch. Khi nhu cầu về đồng tăng lên, các nhà khai thác dần tìm đến những mỏ đồng trên thảo nguyên. Chúng đắt đỏ, kỹ thuật khai thác phức tạp và nằm ngoài pháp lý về đồng truyền thống. Chúng còn nằm dưới sự giám sát chặt chẽ của những quốc gia muốn bảo vệ tài nguyên thiên nhiên cho riêng mình.
Mê cung đường hầm bê tông ở mỏ Oyu Tolgoi.
Nhà địa chất Doug Kirwin làm việc tại mỏ Oyu Tolgoi nhận định: “Một cuộc khủng hoảng lớn đang xuất hiện”.
“Chúng ta không có cách nào cung cấp đủ lượng đồng cho 10 năm tới để thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng và giảm thiểu carbon. Điều đó sẽ không xảy ra”, Kirwin nói.
Các nhà phân tích tại công ty nghiên cứu thị trường Wood Mackenzie ước tính một thế giới xanh sẽ cần khoảng 6 triệu tấn đồng vào thập kỷ tới. Điều đó có nghĩa là phải tận 12 mỏ Oyu Tolgois đưa vào hoạt động mới đủ đáp ứng nhu cầu.
Nhưng thực tế là không có đủ mỏ đồng mới, lại càng không có mỏ đồng lớn. BloombergNEF ước tính nhu cầu đối với đồng tinh chế sẽ tăng 53% vào năm 2040, nhưng nguồn cung từ mỏ sẽ chỉ tăng 16%.
Những công ty khai thác lớn nhất thế giới sẽ không đứng yên nhìn. Đồng hiện đang nằm trong tầm ngắm của nhiều người mua. Công ty khai thác vàng Newmont Corp đặt giá thầu kỷ lục cho công ty Newcrest Mining Ltd của Australia với thoả thuận bổ sung vàng thỏi và đồng vào danh sách sản phẩm. BHP Group Ltd cũng vừa hoàn tất thương vụ mua lại nhà sản xuất đồng Oz Minerals, thương vụ lớn nhất trong hơn một thập kỷ qua.
Nhưng không có thương vụ nào trong số trên có thể thay đổi sự cân bằng toàn cầu nói chung. Việc xây dựng các mỏ khai thác đồng khác hẳn so với việc chỉ mua chúng. Đó là một vấn đề quá đỗi phức tạp.
Khu nhà ở cho công nhân mỏ tại Oyu Tolgoi.
Giá đồng không đủ hấp dẫn để các nhà khai thác trang trải chi phí gia tăng cũng như giải quyết rất nhiều rủi ro. Ví dụ như mỏ Oyu Tolgoi sẽ bao gồm một mê cung đường hầm bê tông dài 200 km. Ngoài ra, khu vực khai thác còn cần đường xá, sân bay, cơ sở hạ tầng truyền tải điện và nước. Đó là chưa kể đến nơi ăn chốn nghỉ phục vụ cho 20.000 công nhân.
Giám đốc David Radclyffe của Global Mining Research cho biết: “Các mỏ ngày càng cũ, ngày càng sâu và chất lượng mỏ ngày càng thấp. Sau đó, bạn còn phải tuân thủ các yêu cầu phức tạp về môi trường. Và trên hết là rủi ro chính trị”.
Đối với mỏ Oyu Tolgoi, chính phủ Mông Cổ muốn tạo ra nhiều giá trị hơn bên trong quốc gia của mình. Họ muốn công ty Rio xây dựng nhà máy điện riêng thay vì lấy điện từ Trung Quốc. Họ cũng muốn đồng được nấu chảy tại chỗ hơn là vận chuyển đi nơi khác. Và không chỉ Mông Cổ, các quốc gia có mỏ đồng như Chile và Panama cũng hành động tương tự.
Thủ đô Ulaanbaatar của Mông Cổ.
Đó chưa phải là tất cả, Oyu Tolgoi cũng là mỏ đồng điển hình cho những thách thức kỹ thuật đối với nhà khai thác. Rio dự đoán Oyu Tolgoi sẽ là mỏ đồng lớn thứ 4 thế giới khi khai thác hết công suất. Tại đây, các chuyên gia sử dụng phương pháp khai thác phức tạp như “block caving” (phá toàn bộ khối) để tiếp cận các mỏ sâu hơn. Các phương pháp khác chẳng hạn như sử dụng robot và vi khuẩn dưới lòng đất để khai thác nhiều hơn cũng đang được nghiên cứu áp dụng.
Tất nhiên, tập đoàn Rio sẽ là một trong những đối tượng được hưởng lợi cho dù điều gì xảy ra. Nhu cầu gia tăng sẽ đẩy giá đồng cao hơn, trong khi kỹ thuật khai thác cải thiện giúp mỏ Oyu Tolgoi đạt sản lượng cực đại. Khi đó, tập đoàn này sẽ lên ngang hàng với những gã khổng lồ khác.
Tuy nhiên, việc “xanh hoá” nền kinh tế, mở rộng lưới điện và sản xuất năng lượng tái tạo để đạt mục tiêu khí hậu toàn cầu sẽ cần thêm nhiều mỏ Oyu Tolgoi nữa.
Tham khảo Bloomberg
