Máy bay điều khiển chiến đấu và chỉ định mục tiêu Joint STARS E-8C của Mỹ; Nguồn: wikipedia.org
Theo các nguồn tin giám sát, máy bay điều khiển chiến đấu và chỉ định mục tiêu Joint Surveillance Target Attack Radar System (Joint STARS) Boeing E-8C của Không quân Mỹ (số hiệu 95-0121, ký hiệu “RED EYE-6”) đã xuất hiện trên bầu trời Ukraine và trong các ngày 4-5/2, đã thực hiện chuyến canh đêm đầu tiên. Các máy bay loại này đồn trú tại căn cứ không quân Ramstein ở Đức. Hồi cuối tháng 12/2021, E-8 lần đầu tiên được phát hiện trên không phận Ukraine.
Trước đó, những chiếc E-8C đã hoạt động trên Biển Đen và vào ngày 31/1, đã xuất hiện trên lãnh thổ Ukraine, nhưng đột ngột dừng "sứ mệnh Ukraine", quay ngoắt trước khi đến Kiev và hướng đến Ba Lan, nơi nó hạ cánh xuống căn cứ không quân Lask, có thể do trục trặc kỹ thuật. Washington đã hứa với Kiev sẽ chia sẻ thông tin tình báo trong bối cảnh “một cuộc tấn công của Nga sắp xảy ra” và có thể quân đội Mỹ đang giải quyết các vấn đề về tương tác với các đồng nghiệp Ukraine vì mục đích này.
Hệ thống radar tấn công mục tiêu giám sát chung Joint STARS E-8C, hay còn gọi là Joint STARS, là một nền tảng quản lý, chỉ huy và kiểm soát, làm công tác tình báo, giám sát và trinh sát trên không. Nhiệm vụ chính của nó là giám sát mặt đất (phát hiện, xác định và theo dõi các vật thể đứng yên hoặc chuyển động) để cung cấp thông tin cho các chỉ huy mặt đất và trên không, hỗ trợ các hoạt động tấn công nhằm làm chậm trễ, gián đoạn hoạt động cũng như tiêu diệt lực lượng đối phương.
Joint STARS phát triển từ các chương trình của lục quân và không quân nhằm phát hiện, xác định tọa độ và tấn công các phương tiện thiết giáp của đối phương ở phạm vi khu vực phía trước quân nhà. Hai chiếc máy bay phát triển đầu tiên được triển khai vào năm 1991 trong Chiến dịch Bão táp sa mạc (Operation Desert Storm) và cũng hỗ trợ Chiến dịch Chung sức (Operation Joint Endeavor) tháng 12/1995. Joint STARS đã đóng góp đáng kể vào các hoạt động dự phòng ở nước ngoài, bay hơn 85.000 giờ hỗ trợ Chiến dịch Operations Enduring Freedom, Iraq Freedom, New Dawn Odyssey Dawn, và Unified Protector.
E-8C dùng khung máy bay thương mại dòng Boeing 707-300 đã được sửa đổi với hệ thống phụ radar, thông tin liên lạc, hoạt động và điều khiển cần thiết để thực hiện nhiệm vụ của nó. E-8C được trang bị cánh radar dài 8 m hình chiếc xuồng nằm dưới thân phía trước máy bay, chứa ăng-ten mảng pha theo từng giai đoạn dài 7,3 m. Hệ thống máy tính và radar trên E-8C có thể thu thập và hiển thị thông tin chi tiết về lực lượng mặt đất trên chiến trường, bao gồm thông tin về vị trí và theo dõi đối phương và các lực lượng thân thiện trên mặt đất.
Dữ liệu được chuyển tiếp theo thời gian gần thực tới các trạm mặt đất chung của lục quân và thủy quân lục chiến và các đầu mối chỉ huy, kiểm soát, thông tin liên lạc, máy tính và thông tin tình báo C4I (command, control, communications, computers and intelligence) trên mặt đất nhờ liên kết dữ liệu điều khiển và giám sát có khả năng chống nhiễu cao, thông qua liên lạc vệ tinh tần số siêu cao.
Joint STARS E-8C của Mỹ thường xuyên có mặt và tham gia trực đêm trên bầu trời Ukraine; Nguồn: topcor.ru
Việc xử lý dữ liệu cho phép thiết bị phân biệt giữa xe bọc thép (xe tăng bánh xích) và xe tải, giúp nhân viên nhắm mục tiêu lựa chọn tốt hơn vũ khí tùy theo các loại mục tiêu khác nhau. Ăng-ten có thể nghiêng sang hai bên máy bay, phát triển trường nhìn 120 độ bao phủ gần 50.000 km2 và có khả năng theo dõi đồng thời 600 mục tiêu ở cự ly trên 250 km. Tuy vậy, radar cũng có một số hạn chế về khả năng phát hiện máy bay trực thăng, ăng-ten quay và máy bay cánh cố định di chuyển chậm và thấp.
Là một tài sản quản lý và chỉ huy-kiểm soát chiến đấu, E-8C có thể hỗ trợ đầy đủ các vai trò và nhiệm vụ từ các hoạt động gìn giữ hòa bình đến chiến tranh quy mô lớn. Trong các nhiệm vụ từ hoạt động gìn giữ hòa bình đến chiến tranh, E-8C có thể cung cấp dữ liệu mục tiêu và thông tin tình báo cho không quân, hỏa lực mặt nước, pháo binh dã chiến và lực lượng cơ động thiện chiến. Radar theo dõi mặt đất của E-8 có thể cho biết gần đúng số lượng phương tiện, vị trí, tốc độ và hướng di chuyển.
Các thông số kỹ thuật chính của E-8C: máy bay dài 46,6 m, sải cánh 44,4 m, cao 13 m, trọng lượng 77.564 kg, trọng lượng cất cánh tối đa 152.409 kg, khối lượng nhiên liệu 70.306 kg, trần bay 12.802 m, tốc độ Mach 0,52. Máy bay này sử dụng 4 động cơ Pratt và Whitney TF33-102C, tổ lái gồm 4 thành viên và kíp sử dụng thiết bị gồm 15 chuyên gia không quân và 3 chuyên gia lục quân. E-8C có thể thực hiện nhiệm vụ trong 9 giờ không cần tiếp liệu. Phạm vi và thời gian hoạt động của nó có thể được tăng lên đáng kể thông qua việc tiếp liệu trên không. Mỹ hiện có 16 chiếc E-8C, được vận hành bởi cả Lực lượng Không quân và Vệ binh Quốc gia./.