SOHA NEWS
Cá mập thường được gọi là "hóa thạch sống" và điều này là có lý do: Những con cá mập đầu tiên xuất hiện trong hồ sơ hóa thạch cách đây khoảng 450 triệu năm và đã sống qua cả 5 lần tuyệt chủng hàng loạt, bao gồm cả lần xóa sổ khủng long. Bản thân cá mập cũng có tuổi thọ cao. Vậy cá mập có thể sống được bao lâu, và con cá mập già nhất được ghi nhận là bao nhiêu tuổi?
Ở mức thấp hơn của thang tuổi thọ, cá mập đầu búa lớn (Sphyrna mokarran) sống khoảng 44 năm, tuy nhiên một cá thể bị đánh bắt bởi ngư dân ở Florida được ước tính là 50 tuổi. Cá mập trắng lớn (Carcharodon carcharias) có thể sống lên đến 70 năm, theo một nghiên cứu năm 2014 trên tạp chí PLOS One.
Nhưng trong số tất cả các loài cá mập, một loài nổi bật hơn hết với tuổi thọ đáng kinh ngạc.
Cá mập Greenland (Somniosus microcephalus) sinh sống dưới đáy đại dương ở Bắc Đại Tây Dương và Bắc Cực. Những con cá mập khổng lồ này, có kích thước gần bằng những con cá mập trắng lớn, khoảng 6,5 đến 7,3 m, thực sự ấn tượng. Chúng thường ăn các loài cá nhỏ, bao gồm cả cá mập.
Chúng cũng ăn hải cẩu. Tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng cá mập Greenland bơi không nhanh, thường chỉ 1,22 km/h với tốc độ lớn nhất 2,6 km/h. Đây là một trong những loài cá mập chậm nhất, tốc độ tối đa chỉ khoảng một nửa của hải cẩu thông thường. Vậy nên, việc cá mập Greenland săn hải cẩu như thế nào cho đến nay vẫn là một điều bí ẩn chưa được giải đáp. Các nhà khoa học cho rằng chúng tấn công bất ngờ khi hải cẩu đang ngủ.
"Cá mập Greenland là loài cá mập sống lâu nhất cho đến nay", Brynn Devine, nhà sinh vật biển tại Đại học Windsor ở Ontario và là chuyên gia về bảo tồn cá mập Greenland, cho biết.
Devine nói: “Cá mập Greenland không chỉ là loài cá mập sống lâu nhất mà còn có thể là loài động vật có xương sống sống lâu nhất”.
Trong một nghiên cứu năm 2016 trên tạp chí Science, các nhà nghiên cứu đã xác định rằng độ tuổi trung bình của một nhóm 28 con cá mập Greenland là 272 tuổi. Con già nhất trong nhóm được ước tính là 392 tuổi, với sai số là - 120 năm. Có một quan niệm rằng con cá mập lâu đời nhất đã 512 tuổi, nhưng điều này là không đúng.
Devine cho biết: “Sự lão hóa thường được đo bằng cách đếm các vòng tăng trưởng trong các cấu trúc bị vôi hóa, như đốt sống, được phát triển theo mùa, giống như các vòng tròn trong thân cây", Devine nói.
Ông cho biết: “Đối với cá mập Greenland, các phương pháp đo tuổi thông thường không hiệu quả. Hầu hết các bộ xương cá mập biển sâu không canxi hóa đủ để tạo ra các vòng tăng trưởng có thể sử dụng được. Ngay cả khi các nhà khoa học có thể xác định tuổi từ phương pháp này, việc xác minh thủ công tuổi của cá mập hàng năm là điều không thể, vì cá mập Greenland trong bất kỳ nghiên cứu nào cũng sẽ dễ dàng sống lâu hơn cháu chắt của các nhà nghiên cứu.”
Thay vào đó, các nhà nghiên cứu dựa vào niên đại của carbon phóng xạ để ước tính tuổi của cá mập. Mắt cá mập Greenland có một cấu trúc đặc biệt, với thủy tinh thể phát triển suốt cuộc đời chúng.
Để làm được điều này, các nhà nghiên cứu đã lấy mẫu mô từ mắt cá hình thành khi mới sinh và xác định tuổi của mỗi con vật dựa trên tỷ lệ đồng vị carbon trong mắt chúng. Bởi vì xác định niên đại bằng carbon phóng xạ khá không chính xác và cách carbon hoạt động trong cơ thể cá mập Greenland vẫn chưa được biết đến, nên có một sai số lớn trong các ước tính cuối cùng.
Devine nói: “Thật không may, không có nhiều kỹ thuật thay thế, vì vậy đây là một thách thức lớn trong đo đạc tuổi những con cá mập biển sâu.”
Một chi tiết đáng thương xoay quanh mắt của loài cá mập này: nhiều cá mập Greenland không thể nhìn thấy, vì chúng một loài giáp xác ký sinh (Ommatokoita elongata), dài khoảng 30mm đục vào nhãn và ăn giác mạc của chúng. Một nghiên cứu cho thấy 100% cá mập Greenland được ghi nhận gần Svalbard, Na Uy có ký sinh trùng bám vào mắt.
Ký sinh trùng có thể làm hỏng mắt nghiêm trọng, làm suy giảm tầm nhìn của cá mập hoặc mất hoàn toàn. Nhưng nhờ là một con cá mập, cá mập Greenland có thể nhờ vào khứu giác tuyệt vời của nó để săn mồi.
Do các nhà nghiên cứu biết quá ít về quá trình trao đổi chất của cá mập Greenland nên vẫn chưa rõ điều gì giúp chúng sống lâu đến vậy.
Theo Devine, chúng ta biết một điều rằng cá mập Greenland cái có thể không đạt đến độ tuổi trưởng thành về mặt sinh dục cho đến khi 134 tuổi. Để so sánh, người được coi là già nhất từng sống, Jeanne Calment, đã qua đời ở tuổi 122, sống lâu hơn cả những đứa cháu của bà. Một con cá mập Greenland được sinh ra cùng ngày với Calment vẫn đang chờ để đến tuổi dậy thì, khi bà Calment qua đời.