Các nước nhận đầu tư đồng loạt hủy dự án
Thủ tướng Malaysia Mahathir Mohamad đã hủy bỏ 2 dự án lớn thuộc sáng kiến Vành đai - Con đường, bao gồm một tuyến đường sắt trị giá 20 tỷ USD, với lý do chi phí cao. Chính phủ mới của Pakistan đã kêu gọi xem xét lại Hành lang kinh tế Trung Quốc - Pakistan, một cấu phần lớn của Vành đai - Con đường, mà Trung Quốc đã cam kết tài trợ hơn 60 tỷ USD.
Chính phủ Myanmar cũng vừa thông báo với Bắc Kinh rằng, nước này sẽ không nối lại dự án đập thủy điện do Trung Quốc tài trợ. Maldives, quốc đảo nhỏ bé ở Ấn Độ Dương, đang cố gắng đàm phán lại khoản nợ 3 tỷ USD - tương đương 2/3 GDP của nước này - vay từ Trung Quốc để tài trợ cho các dự án thuộc sáng kiến Vành đai - Con đường.
Nhưng, nội bộ Trung Quốc vẫn khó nhận thấy các dấu hiệu công khai về bất kỳ sự dao động nào trong việc hỗ trợ sáng kiến này trong những tuyên bố từ các lãnh đạo cấp cao của Trung Quốc, đặc biệt là Chủ tịch Tập Cận Bình.
Đối với ông Tập, dự án lớn với các liên kết cơ sở hạ tầng này thể hiện tầm nhìn của ông về sức mạnh và ảnh hưởng của Trung Quốc.
Nhưng đằng sau vẻ bề ngoài "sóng yên biển lặng", đang có sự phản ứng ngày càng tăng ở Trung Quốc về Vành đai - Con đường
Phản ứng từ nội bộ Trung Quốc
Theo Giáo sư Minxin Pei, trường Claremont McKenna, khi nền kinh tế thứ 2 thế giới đối mặt với sức ép từ Mỹ và sự chỉ trích từ các quốc gia nhận đầu tư từ Vành đai - Con đường, các học giả, nhà kinh tế và doanh nhân Trung Quốc đang lặng lẽ đặt câu hỏi: "Liệu chính phủ có đưa các nguồn lực vào sử dụng đúng cách?".
Thậm chí, về mặt truyền thông, đã có sự sụt giảm rõ rệt khi nói về Vành đai - Con đường ở Trung Quốc. Vào tháng 1/2018, Nhật báo Nhân dân, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản, đã đăng tải 20 bài báo về Vành đai - Con đường. Vào tháng 1 năm nay, chỉ có 7, ông Minxin Pei cho hay.
Đây có thể là một khả năng dự báo rằng tài trợ của Bắc Kinh cho Vành đai - Con đường sẽ giảm đáng kể trong năm nay và những năm tới.
Về nguyên nhân, theo ông Pei, tình hình đã thay đổi rất nhiều kể từ khi ông Tập Cận Bình tung ra sáng kiến Vành đai - Con đường. Vào thời điểm đó, dự trữ ngoại hối của Trung Quốc đã đạt gần 4 nghìn tỷ USD và rất hợp lý để đầu tư cơ sở hạ tầng. Cùng với việc sử dụng các nhà thầu và vật liệu của Trung Quốc, Vành đai - Con đường cũng có thể giúp giải quyết vấn đề dư thừa trong các ngành công nghiệp thép, xi măng và xây dựng của Trung Quốc.
Nhưng 5 năm qua, tình hình đã thay đổi. Sự suy thoái kinh tế của Trung Quốc đã đẫn dến việc hơn 1000 tỷ USD dự trữ ngoại hối của nước này bị rút lại và trong tương lai, Trung Quốc sẽ khó có thể tạo ra thặng dư ngoại hối đủ để tài trợ cho Vành đai - Con đường trên cùng một quy mô.
Trong nước, Bắc Kinh phải đối mặt với việc tăng lương hưu, kinh tế tăng trưởng chậm và thu thuế giảm dần.
Trong cuộc họp thường niên vào tháng 12 năm ngoái, Bộ trưởng Bộ Tài chính Trung Quốc Liu Kun cảnh báo, tất cả các cấp của chính phủ phải thắt lưng buộc bụng và làm hết sức để giảm chi phí hành chính. Ngay sau cuộc họp, Thượng Hải, thành phố giàu nhất Trung Quốc, đã ra lệnh cắt giảm 5% chi tiêu cho hầu hết các bộ phận trong năm 2019.
Lỗ hổng lớn nhất trong ngân sách của Bắc Kinh là chi tiêu lương hưu cho dân số già hóa nhanh chóng. Theo Bộ Tài chính, chính phủ đã phải sử dụng 1,2 nghìn tỷ Nhân dân tệ trong năm 2017 để bù đắp cho những thiếu hụt trong chi tiêu lương hưu.
Do đó, Bắc Kinh sẽ phải xem xét các cam kết bên ngoài một cách cẩn thận. Các dự án sẽ được đánh giá lại. Một số sẽ phải bị giới hạn hoặc thậm chí bị bỏ rơi hoàn toàn. Vừa qua, Bắc Kinh đã cấp cho Pakistan khoản tiền mặt 2,5 tỷ USD cho các khoản vay mới - chưa bằng một nửa so với 6 tỷ USD mà Islamabad đang mong muốn.
Tham vọng ban đầu của ông Tập đang bị đẩy lùi khỏi tầm nhìn của công chúng. "Chúng ta không nên ngạc nhiên nếu cuối cùng Bắc Kinh cho phép Vành đai - Con đường, ít nhất là Vành đai - Con đường phiên bản 1.0 khai tử một cách lặng lẽ", ông Minxin Pei cho hay.