Các chuyên gia lặn của Bộ Tình trạng Khẩn cấp Nga đang kiểm tra tàu ngầm hạt nhân K-27 bị chìm ở Biển Kara hơn bốn thập kỷ trước.
Thông báo trên được Bộ Tình trạng Khẩn cấp Nga đưa ra thông qua kênh Telegram chính thức của họ, nêu rõ rằng, tàu ngầm được tìm thấy ở Vịnh Stepovoy được phân loại là cơ sở nguy hiểm về bức xạ. K-27 từ lâu đã trở thành mối lo ngại do mối đe dọa bức xạ mà nó gây ra cho môi trường xung quanh.
Bộ Tình trạng Khẩn cấp Nga nhấn mạnh rằng, các thợ lặn sẽ dành cả tháng tới để đánh giá tình trạng của K-27, bất chấp cái lạnh khắc nghiệt của cả không khí và nước trong khu vực. Các cuộc kiểm tra này là một phần trong sáng kiến rộng lớn hơn của Nga nhằm theo dõi và giảm thiểu các mối đe dọa tiềm tàng từ đội tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân cũ kỹ của nước này.
K-27 nổi bật trong lịch sử hải quân vì vai trò đột phá của nó. Được hạ thủy vào năm 1963, đây là một thí nghiệm độc đáo của Liên Xô được thiết kế để thử nghiệm công nghệ hạt nhân mới, khiến nó trở thành tàu ngầm duy nhất của lớp Dự án 645.
Tàu ngầm này cũng nổi tiếng với các tính năng an toàn, với các lò phản ứng được thiết kế rõ ràng để ngăn ngừa sự cố thường thấy ở các tàu ngầm Liên Xô khác. Để chứng minh điều này, Thuyền trưởng Pavel Leonov đã ngồi trên một trong những lò phản ứng, trấn an thủy thủ đoàn, những người vốn không muốn vào khoang lò phản ứng.
Mặc dù có thiết kế sáng tạo, K-27 đã phải vật lộn với các vấn đề về bức xạ ngay từ đầu. Các thành viên thủy thủ đoàn ban đầu phát hiện ra các hạt phóng xạ trên tàu, mặc dù những cảnh báo ban đầu này phần lớn bị bỏ qua.
Khoảnh khắc quyết định trong câu chuyện hoạt động của K-27 xảy ra vào ngày 24/5/1968, khi một sự cố lò phản ứng đáng kể đã thay đổi mọi thứ. Công suất đầu ra của lò phản ứng VT-1 đột nhiên giảm mạnh từ 87% xuống chỉ còn 7%, và một lượng bức xạ gamma đáng báo động tràn vào khoang lò phản ứng.
Vyacheslav Mazurenko, một sĩ quan cấp tá 22 tuổi vào thời điểm đó, sau đó đã nhớ lại khoảnh khắc rùng mình khi họ nhận ra mức độ nghiêm trọng của tình huống khó khăn của mình: "Chúng tôi có một máy dò bức xạ, nhưng nó đã bị tắt. Khi người giám sát bức xạ của chúng tôi bật nó lên, nó đã vượt quá mức cho phép".
Thật đáng buồn, thủy thủ đoàn đã không hiểu hết mức độ nghiêm trọng của sự cố lò phản ứng cho đến khi quá muộn. Vào thời điểm họ xoay xở để đưa tàu ngầm lên mặt nước và trở về căn cứ của họ tại Gremikha trên Bán đảo Kola của Nga, tất cả 144 thành viên thủy thủ đoàn đã bị phơi nhiễm bức xạ. Chín người trong số họ đã tử vong vì ngộ độc bức xạ trong những tháng sau đó.
K-27 đã ngừng hoạt động vĩnh viễn vào năm 1979. Năm 1982, K-27 đã được kéo đến bãi thử hạt nhân Novaya Zemlya ở Bắc Cực, và cố tình nhấn chìm xuống Biển Kara ở độ sâu 33 mét. Chính quyền Liên Xô đã đổ nhựa đường vào tàu ngầm để bịt kín các lò phản ứng chứa đầy nhiên liệu để đảm bảo tàu vẫn chìm.
Tuy nhiên, biện pháp khắc phục này luôn được coi là biện pháp tạm thời. Các chuyên gia cảnh báo rằng, chất bịt kín xung quanh các lò phản ứng chỉ được sử dụng đến năm 2032. Sau thời hạn này, có một mối lo ngại thực sự về khả năng rò rỉ bức xạ. Thậm chí còn đáng báo động hơn là khả năng urani làm giàu cao trong các lò phản ứng của K-27 có thể gây ra phản ứng dây chuyền hạt nhân không kiểm soát trong một số điều kiện nhất định, gây ra mối đe dọa đáng kể đối với môi trường Bắc Cực.
Trong những năm gần đây, Moscow đã lên tiếng bày tỏ mối lo ngại ngày càng tăng về các mối nguy hiểm đối với môi trường do K-27 và các tàu ngầm Liên Xô khác gây ra, chẳng hạn như K-159.
Những nỗ lực trục vớt K-27 và K-159 là một phần của kế hoạch rộng lớn hơn nhằm thu hồi chất thải hạt nhân bị đổ xuống Biển Barents và Biển Kara trong thời kỳ Liên Xô. Việc trục vớt K-27 không phải là nhiệm vụ đơn giản. Đây là một nỗ lực phức tạp và tốn kém, với chi phí dự kiến vượt quá 326 triệu USD.
Các tổ chức châu Âu như Ngân hàng Tái thiết và Phát triển châu Âu (EBRD) và Na Uy ban đầu đã thể hiện sự quan tâm đến việc hỗ trợ các dự án này. Tuy nhiên, căng thẳng địa chính trị - càng trở nên căng thẳng hơn do hoạt động quân sự của Nga ở Ukraine - đã khiến các đối tác quốc tế rút khỏi sáng kiến này. Do đó, thách thức hiện nay hoàn toàn nằm trên vai Moscow.
Bất chấp những nỗ lực của mình, hiện tại Nga vẫn thiếu công nghệ cần thiết để trục vớt an toàn tàu ngầm K-27. Nếu không có sự hợp tác quốc tế, khả năng thu hồi hiệu quả K-27 và các chất thải hạt nhân khác vẫn còn thấp.
Những lo ngại cấp bách về môi trường và an toàn xung quanh K-27 nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về một giải pháp toàn cầu để thu hồi chất thải hạt nhân, đảm bảo bảo vệ lâu dài cho Bắc Cực và hệ sinh thái độc đáo của nó.