Khói bốc lên sau vụ oanh kích của Israel xuống thành phố Khan Yunis, Dải Gaza ngày 24/1/2024. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo hãng tin Al Jazeera, kể từ tháng 11/2023, các khoản thuế được gửi đến Gaza đã bị Chính phủ Israel phong tỏa.
Theo các điều khoản của thỏa thuận đạt được từ những năm 1990, Israel sẽ thay mặt PA thu thuế rồi chuyển khoản tiền này cho PA hằng tháng.
Sau khi Hamas nắm quyền kiểm soát Gaza vào năm 2007, nhiều nhân viên hành chính công ở khu vực này vẫn giữ được công việc và được trả lương bằng nguồn thu thuế chuyển nhượng.
Vài tuần sau cuộc tấn công của Hamas vào miền Nam Israel vào ngày 7/10/2023, Israel đã quyết định rút lại các khoản thanh toán dành cho những nhân viên hành chính công ở Dải Gaza với lý do chúng có thể rơi vào tay Hamas.
Giờ đây, Israel cho biết thay vào đó họ sẽ gửi số tiền bị đóng băng tới Na Uy. Văn phòng Thủ tướng Israel tuyên bố hôm 21/1: “Số tiền bị đóng băng sẽ không được chuyển cho PA mà sẽ vẫn nằm trong tay một nước thứ ba”.
Tại sao Israel kiểm soát nguồn thu thuế của người Palestine?
Binh sĩ Israel được triển khai tại khu vực biên giới với Dải Gaza, ngày 21/1/2024. Ảnh: THX/TTXVN
Việc Israel thay PA thu thuế, thuế hải quan và chuyển giao cho chính quyền hàng tháng đã được thống nhất trong một hiệp định năm 1994.
Được biết đến với tên gọi Nghị định thư Paris, hiệp định này nhằm quản lý mối quan hệ kinh tế giữa Israel và các vùng lãnh thổ Palestine mà nước này kiểm soát cho đến khi đạt thoả thuận hoà bình cuối cùng giữa 2 nước.
Nghị định thư Paris được phê duyệt sau Hiệp định Olso, đã được Thủ tướng Israel Yitzhak Rabin và nhà lãnh đạo Palestine Yasser Arafat phê chuẩn công khai tại Nhà Trắng vào tháng 9/1993 và có hiệu lực trong vòng 5 năm.
Tuy nhiên, 30 năm sau, thỏa thuận tài chính này đã mang lại cho nhà nước Israel điều mà Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) gọi là “ảnh hưởng không cân xứng đối với việc thu ngân sách của Palestine, dẫn đến những thiếu sót trong cơ cấu và thu thuế hải quan do hoạt động nhập khẩu trực tiếp và gián tiếp vào Palestine”.
Israel đang nắm giữ bao nhiêu tiền?
Tổng tiền thuế mà Israel thay mặt PA thu được lên tới khoảng 188 triệu USD/tháng, chiếm 64% tổng doanh thu của chính quyền này. Phần lớn số tiền này được sử dụng để trả lương cho khoảng 150.000 nhân viên PA làm việc ở Bờ Tây và Gaza, mặc dù PA không có thẩm quyền đối với Dải Gaza.
Vào ngày 3/11/2023, nội các an ninh Israel đã bỏ phiếu giữ lại tổng cộng 275 triệu USD tiền thuế của người Palestine, bao gồm cả tiền thu được những tháng trước vẫn còn ở Tel Aviv.
Ông Rabeh Morrar, Giám đốc nghiên cứu tại Viện nghiên cứu chính sách kinh tế Palestine-MAS, nói: “PA không rõ nguồn thu từ thuế được chuyển đến Gaza là bao nhiêu - đó là một bí ẩn. Đôi khi họ nói là 30, đôi khi là 40, đôi khi là 50% doanh thu thuế của nước này”.
Theo các điều khoản do nội các Israel đặt ra hôm 21/1, doanh thu thuế hàng tháng trước đây được phân bổ cho nhân viên PA ở Gaza thay vào đó sẽ được chuyển sang tài khoản ủy thác có trụ sở tại Na Uy. Tuy nhiên, số tiền đó không thể được quỹ này dùng để trả lương cho nhân viên ở Gaza nếu không có sự cho phép của Israel.
Israel và “ảnh hưởng không cân xứng” đối với PA
Israel thường sử dụng quyền kiểm soát nguồn thu thuế của PA như một phương tiện để trừng phạt chính quyền này.
Chẳng hạn, tháng 1/2023, Chính phủ Israel đã quyết định giữ lại 39 triệu USD tiền thuế của PA sau quyết định của chính quyền này yêu cầu Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) ra phán quyết về tính hợp pháp của hành động chiếm đóng kéo dài hàng thập kỷ của Israel.
Thủ tướng Palestine Mohammad Shtayyeh cho biết: “Việc Israel tống tiền các khoản thuế của chúng tôi sẽ không ngăn cản chúng tôi tiếp tục cuộc đấu tranh chính trị và ngoại giao”.
Tác động tới Palestine
Ông Morrar cho biết PA vẫn nợ các ngân hàng địa phương, bệnh viện, công ty y tế và khu vực tư nhân hàng tỷ USD. Họ cũng nợ các tòa nhà thuộc sở hữu tư nhân được chính phủ cho thuê. Và PA không thể trả những khoản đó.
Vào năm 2021, cuộc khủng hoảng tài chính của PA trở nên trầm trọng hơn do Israel từ chối trả tổng doanh thu thuế cho chính quyền này trước ngày 7/10.
Kể từ tháng 11/2023, khi Israel quyết định đóng băng các quỹ dành cho Gaza, PA đã từ chối nhận bất kỳ khoản tiền nào nhằm phản đối điều này.
Trong bối cảnh Israel tiếp tục bắn phá Dải Gaza và do kết quả của quyết định từ chối các điều khoản của Israel, PA đã không thể trả lương cho nhân viên trong một tháng rưỡi.
Trong khi đó, một số báo cáo cho rằng PA có thể sắp nhượng bộ và đồng ý nhận một phần thanh toán từ Israel, điều này sẽ giải phóng một số khoản tiền rất cần thiết cho nhiều nhân viên. Song khu Bờ Tây bị chiếm đóng vẫn nằm dưới sự kiểm soát của Israel.
Israel đã đình chỉ giấy phép lao động của khoảng 130.000 công nhân ở Bờ Tây sau khi chiến tranh nổ ra. Tổng cộng 355 người Palestine đã thiệt mạng trong vùng lãnh thổ này, bao gồm cả khu vực Đông Jerusalem do Israel kiểm soát kể từ ngày 7/10.