Iran vừa mới thông báo cho Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) ý định sản xuất kim loại urani được làm giàu ở mức 20% độ tinh khiết - một động thái có thể giúp quốc gia Trung Đông này phát triển phần lõi của vũ khí hạt nhân. Mỹ cùng bộ 3 quốc gia châu Âu từng ký thỏa thuận hạt nhân 2015 đã ngay lập tức lên tiếng quan ngại, coi ý định của Iran là “bước lùi đáng kể”, đe dọa tiến trình đàm phán hạt nhân tại Vienna, Áo hiện nay.
Theo Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế, Iran đã thông báo với họ kế hoạch sản xuất kim loại urani được làm giàu ở mức 20% độ tinh khiết, nhằm phát triển nhiên liệu cho một lò phản ứng nghiên cứu. Hãng tin Reuters dẫn một báo cáo mật cho biết, Iran đã tiến hành một số bước để bắt đầu việc sản xuất này.
Ngay lập tức, Mỹ và các quốc gia đồng minh châu Âu đã coi bước đi của Iran như một quả “ngư lôi” phá hỏng tiến trình đàm phán giữa Iran và các cường quốc tại Vienna, Áo – vốn mục đích đưa Iran và Mỹ trở lại tuân thủ thỏa thuận hạt nhân 2015.
Trong một tuyên bố được Bộ Ngoại giao Anh công bố, 3 nước Anh, Pháp, Đức bày tỏ quan ngại sâu sắc về vụ việc, khẳng định bước đi mới nhất của Iran tiếp tục vi phạm thỏa thuận hạt nhân 2015; cho rằng việc sản xuất kim loại urani là một bước quan trọng để tạo ra vũ khí hạt nhân. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến những tiến bộ mà Iran và các nước đạt được sau 6 vòng đàm phán hạt nhân tại Vienna, Áo; đe dọa đến một kết quả “thành công cuối cùng” đang được các bên kỳ vọng. Bộ 3 quốc gia châu Âu này hi vọng Iran sớm quay trở lại Vienna, Áo đàm phán, sau khi đã về nước một thời gian để tham vấn.
Trong khi đó, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho rằng, động thái mới của Iran là “bước lùi” đáng tiếc: “Thật đáng lo ngại khi Iran lựa chọn leo thang việc không thực hiện các cam kết theo thỏa thuận hạt nhân 2015, đặc biệt là với các thí nghiệm có giá trị nghiên cứu vũ khí hạt nhân. Đó là một bước lùi đáng tiếc khác của Iran trong bối cảnh chúng tôi đã thể hiện thành ý và sự sẵn sàng quay trở lại thỏa thuận. Chúng tôi xin nhắc lại, những bước đi như vậy sẽ không thể giúp Iran có thêm ‘đòn bẩy’ trong các cuộc đàm phán”.
Nga và Trung Quốc cũng hối thúc các bên sớm trở lại Vienna, Áo để tiếp tục đàm phán. Đại diện của Nga tại Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế - ông Mikhail Ulyanov hôm qua (6/7) khẳng định, việc Iran tăng cường chương trình hạt nhân hay việc Mỹ duy trì trừng phạt Iran đều là những hành vi vi phạm thỏa thuận hạt nhân năm 2015. Theo ông, cách duy nhất để thoát khỏi vòng “luẩn quẩn” này là các bên cần trở lại Áo nhanh chóng và khôi phục hoàn toàn thỏa thuận hạt nhân.
Trước những quan ngại của các nước, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Saeed Khatibzadeh hôm qua khẳng định, lập trường của Iran về thỏa thuận hạt nhân 2015 từ trước đến nay là không thay đổi. Theo ông, chính phủ mới của Tổng thống đắc cử Iran Ebrahim Raisi sẽ tiếp tục theo đuổi các nỗ lực để duy trì thỏa thuận này. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh, việc trở lại tuân thủ thỏa thuận phải đòi hỏi hành động từ nhiều phía, bao gồm Mỹ.
Hiện cả Mỹ và Iran đều không đưa ra hạn chót cho đàm phán để quay trở lại thỏa thuận hạt nhân 2015; tuy nhiên, Iran khẳng định sẽ không chấp nhận một cuộc đàm phán “bất tận” hay như cho phép các cuộc đàm phán bị “xói mòn”./.