Hưởng lợi gần 5.000 tỉ do điều hành giá xăng bất cập

Vấn đề quỹ bình ổn giá xăng dầu và quản lý, điều hành giá xăng dầu giai đoạn 2015-2016 mới được Kiểm toán Nhà nước (KTNN) chỉ ra những bất ổn.

Theo KTNN, năm 2015 và 5 kỳ điều hành đầu tiên năm 2016, liên bộ Công Thương - Tài chính áp dụng thuế MFN (tối huệ quốc - PV) trong điều hành là không phù hợp với thực tế phát sinh tại các đầu mối nhập khẩu, dẫn tới giá cơ sở tăng lên, tạo nên một khoản thặng dư lớn cho các đơn vị đầu mối.

Chính khoản thặng dư này nên 10 thương nhân đầu mối được kiểm toán đã hưởng lợi hơn 3.300 tỉ đồng. Năm 2016, 10 thương nhân đầu mối vẫn hưởng chênh lệch hơn 1.400 tỉ đồng.

KTNN nói liên bộ Tài chính - Công Thương áp dụng thuế và trích lập quỹ bình ổn giá tạo ra chênh lệch nên các đầu mối nhập khẩu xăng dầu hưởng lợi hàng ngàn tỉ đồng.

Qua kiểm toán sổ sách thực tế, doanh nghiệp (DN) đầu mối được hưởng thuế nhập khẩu xăng từ ASEAN (ATIGA) sẽ được lợi 5%-25% đối với dầu DO năm 2015; 0,6%-10% đối với dầu DO năm 2016, cao hơn 5,74%-10% đối với xăng.

Đây là nhân tố tác động chính làm giá cơ sở thực tế tại đơn vị thấp hơn so với giá cơ sở do liên bộ điều hành khiến DN tăng thêm lợi nhuận khoảng 4.800 tỉ đồng, trong đó thặng dư cao nhất tại Petrolimex với gần 3.000 tỉ đồng.

Việc áp dụng thuế bình quân gia quyền cũng được KTNN cho là chưa đảm bảo cơ sở pháp lý vững chắc, cũng như tính minh bạch, rõ ràng trong quy định.

KTNN cũng kết luận liên bộ xác định chưa chính xác về giá tính thuế tiêu thụ đặc biệt, khiến chênh lệch thuế tiêu thụ đặc biệt và VAT tại 4 kỳ điều hành (tháng 7, 8 - 2016) là hơn 216 tỉ đồng.

Cơ quan điều hành cũng xác định chưa hợp lý về tỉ giá tính thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng, dẫn đến tính thiếu 214 tỉ đồng qua 17 kỳ điều hành tại 10 DN đầu mối.

Ngoài ra, việc điều hành giá xăng dầu thông qua trích lập và sử dụng quỹ bình ổn giá cũng được KTNN đánh giá còn bất cập, như giá tăng vẫn vừa trích vừa xả quỹ khiến giá vẫn tăng và tồn quỹ tại đầu mối vẫn lớn.

Theo kiểm toán, có 3/10 đầu mối âm quỹ bình ổn. Với thực tế này, KTNN kiến nghị chỉ trích quỹ bình ổn khi giá giảm để tạo nguồn cho quỹ và ngưng trích khi giá tăng. KTNN cũng cho rằng quy định về thời điểm kết chuyển toàn bộ số tiền trích lập quỹ về tài khoản quỹ bình ổn giá chưa đảm bảo tính tối ưu cao nhất.

Tuy phát hiện ra chênh lệch tài chính tới 4.800 tỉ đồng nhưng KTNN chỉ kiến nghị các đơn vị đầu mối được kiểm toán nộp vào ngân sách nhà nước số thuế và các khoản phải nộp tăng thêm là 252 tỉ đồng, cùng với điều chỉnh sổ sách kế toán theo kết quả kiểm toán.

KTNN cũng kiến nghị Bộ Công Thương xem xét, trình cấp có thẩm quyền sửa đổi Nghị định 83/2014 theo hướng điều chỉnh lại quy định về dự trữ xăng dầu bắt buộc; chỉ đạo tổ liên ngành điều hành quỹ bình ổn giá phát huy tối đa hiệu lực, hiệu quả của việc trích lập, chi quỹ, nghiên cứu quy định áp dụng quy mô quỹ ở mức nhất định, không kéo dài thời gian chi quỹ và mức chi ở mức cao dẫn đến giá thoát ly giá thị trường...

Cũng theo kiến nghị của KTNN, Bộ Tài chính xem xét lại chính sách thuế gây ra mối bùng nhùng chênh lệch giữa điều hành và thực tế, xây dựng giá cơ sở để quản lý giá bán lẻ đối với RON 95 (như đã gây xôn xao vì tăng giá sốc vừa qua).

KTNN cũng đề nghị kiểm điểm, xem xét xử lý trách nhiệm tập thể, cá nhân có liên quan đến sai sót, tồn tại trong việc kê khai thuế bảo vệ môi trường chưa phù hợp về thời điểm tính thuế và mức thuế áp dụng trong giai đoạn nhà nước điều chỉnh tăng thuế, phải nộp bổ sung qua kiểm toán hơn 142 tỉ đồng, trong đó nhiều nhất là PVOil - gần 85 tỉ đồng.