Hóa thạch khủng long sớm nhất trên thế giới được tìm thấy trong địa tầng của Hệ tầng Santa Maria ở Rio Grande do Sul, miền nam Brazil, khoảng 233 triệu năm trước.
Ngoài ra, phần dưới của Hệ tầng Ischigualasto ở Tây Bắc Argentina người ta cũng phát hiện ra một số lượng lớn hóa thạch của các loài khủng long sơ khai, có tuổi đời khoảng 229 đến 227 triệu năm.
Hệ tầng Lower Maleri ở miền trung Ấn Độ được giới khảo cổ phát hiện ra các hóa thạch xương khủng long rải rác, tuy không phong phú và đầy đủ như ở Nam Mỹ, nhưng chúng có tuổi đời khoảng 230 triệu năm.
Một nghiên cứu vào năm 2020 đã tìm thấy một số mảnh hóa thạch khủng long nằm rải rác trong Hệ tầng Pebbly Arkose vào cuối thời kỳ Carnian (khoảng 230 triệu năm trước) ở phía bắc Zimbabwe, Châu Phi, mẫu hóa thạch này có thể thuộc loại sauropod.
Có thể thấy rằng trong kỷ Carnian của kỷ Trias muộn (khoảng 237-227 triệu năm trước), loài khủng long rõ ràng đã tồn tại ở miền nam Nam Mỹ, miền nam Châu Phi và Ấn Độ.
Nếu bạn nhìn vào bản đồ cổ sinh vật vào thời điểm đó, bạn sẽ thấy rằng những địa điểm hóa thạch khủng long này đều phân bố ở bán cầu nam của Pangea (đại lục địa trong thời kỳ cổ đại) vào thời điểm đó, và vĩ độ phân bố của chúng gần như tương tự nhau. Điều đó có nghĩa là khí hậu và môi trường của những nơi này gần giống nhau, môi trường đó có lợi cho sinh sản của những loài khủng long ban đầu.
Các nhà cổ sinh vật học đã chọn địa điểm Zimbabwe để đào sau khi tính toán rằng khi Trái Đất chỉ có một lục địa duy nhất được gọi là Pangea, thì nước này nằm gần cùng vĩ độ với những phát hiện trước đó ở Nam Mỹ ngày nay.
Vào cuối thời Norian cách đây 215 đến 201 triệu năm, hóa thạch xương khủng long đột ngột xuất hiện ở Bắc Mỹ và Châu Âu, điều đó có nghĩa là trong khoảng từ 230 đến 215 triệu năm trước, khủng long đã tồn tại và xuất hiện từ Nam bán cầu đến Bắc bán cầu. Vậy sự sinh sôi nảy nở này xảy ra khi nào? Các nhóm khủng long khác nhau đã mở rộng khu vực sinh sống như thế nào? Loại biến đổi khí hậu nào đang xảy ra trên Trái Đất trong khoảng thời gian khuếch tán này?
Một bài báo đăng trên tạp chí Nature vào ngày 31 tháng 8 đã cố gắng trả lời những câu hỏi này.
Nghiên cứu của các nhà cổ sinh vật học từ Hoa Kỳ, Zimbabwe và Brazil, vừa phát hiện ra hóa thạch của một loài khủng long thời kỳ đầu được bảo tồn đặc biệt tốt (chỉ thiếu một phần hộp sọ, chi trước và đốt sống) trong một hệ thống sa thạch Fenspat chứa sỏi ở phía bắc Zimbabwe, loài khủng long này sau đó được đặt tên là Mbiresaurus raathi, tên chi Mbire - lấy từ Quận Mbire nơi tìm thấy hóa thạch khủng long.
Max Langer thuộc Đại học Sao Paulo ở Brazil cho biết: “Mbiresaurus rất giống với một số loài khủng long cùng tuổi được tìm thấy ở Brazil và Argentina, củng cố thêm rằng Nam Mỹ và châu Phi là một phần của khối đất liền trong kỷ Trias muộn”.
Giống như hầu hết các loài khủng long sauropod thời kỳ đầu (chẳng hạn như Brythoraptor, Saturnosaurus, Destroysaurus và Eoraptor), Mbiresaurus đi bằng hai chân sau và có kích thước nhỏ (chiều dài khoảng 1,8 mét và nặng khoảng 30 kg), với thân hình mảnh mai, đuôi dài, cổ dài, đầu nhỏ và các chi sở hữu móng vuốt. Nhìn từ những hình ảnh được khôi phục loại của loài này, có thể rất nhiều người sẽ nghĩ rằng đây là một con khủng long chân thú thay vì khủng long sauropod, bơi trong ấn tượng của rất nhiều người, sauropod là những loài khủng long sở hữu thân hình to lớn như Mamenchisaurus và Brachiosaurus.
Griffin, nhà nghiên cứu tại Đại học Yale, cho biết đây có thể là một loài động vật ăn tạp, bao gồm thực vật, động vật nhỏ và côn trùng. Loài khủng long này thuộc họ sauropodomorph, bao gồm cả khủng long cổ dài khổng lồ.
Hóa thạch của loài Mbiresaurus cho thấy răng của chúng có thể dùng để cắt cây, điều đó có nghĩa là chúng đã bắt đầu ăn thực vật, nhưng cũng có thể giữ thói quen ăn thịt và có thể là động vật ăn tạp.
Bộ xương được tìm thấy trong hai cuộc khám phá vào năm 2017 và 2019 bởi một nhóm các nhà nghiên cứu đến từ Zimbabwe, Zambia và Mỹ. “Tôi đã đào được một chiếc xương đùi và ngay lúc đó tôi biết rằng đó là một con khủng long. Tôi đang giữ hóa thạch khủng long lâu đời nhất được biết đến của châu Phi”, Griffin cho biết.
Nghiên cứu đã xây dựng cây phát sinh loài của các loài khủng long sơ khai bao gồm cả Mbiresaurus, kết hợp thông tin địa lý về nguồn gốc của các hóa thạch khủng long này vào cây phát sinh loài và phát triển một phương pháp dữ liệu mới để đánh giá các loài khủng long trong kỷ Trias muộn.
Cường độ của rào cản khí hậu gặp phải trong sự phát triển của loài khủng long được phát hiện đã giảm nhanh chóng kể từ sự kiện ẩm ướt Carnian (234-232 triệu năm trước), và trong thời kỳ đầu và giữa thời Norian (227-215 triệu năm trước).
Cây phát sinh loài và thông tin phân bố địa lý của các loài khủng long sơ khai. Màu xanh lá cây đại diện cho vĩ độ trung bình và cao của phía nam Pangea, màu đỏ đại diện cho vĩ độ trung bình và cao phía bắc, và màu vàng và xanh lam đại diện cho các vĩ độ thấp. Đường chấm màu đỏ bên dưới đại diện cho sự thay đổi nồng độ carbon dioxide trong kỷ Trias muộn, đường màu xanh lam thể hiện sự cản trở sự khuếch tán của khủng long và đường màu đen là sự cản trở sự khuếch tán của Ornithischiosaurus.
Nghiên cứu tin rằng từ cuối kỷ Carnian đến giữa kỷ Nori, cả các loài khủng long chân thú và không chân thú đều lan rộng từ các khu vực vĩ độ trung bình của bán cầu nam đến các vĩ độ trung bình của bán cầu bắc. Nhưng những loài khủng long chân thú là những loài xuất hiện đầu tiên. Sự lây lan của khủng long bắt đầu từ cuối kỷ Carnian đến đầu thời kỳ Norian. Dựa trên mô hình trên, bài báo suy đoán rằng tất cả các hóa thạch khủng long trước thời kỳ cuối Norian ở Bắc bán cầu nên thuộc về các loài khủng long chân thú.
Người phụ trách bảo tàng Michel Zondo cho biết: “Việc phát hiện ra Mbiresaurus là một phát hiện thú vị, đặc biệt đối với Zimbabwe. Thực tế là bộ xương Mbiresaurus gần như hoàn chỉnh khiến nó trở thành tài liệu tham khảo hoàn hảo cho những phát hiện tiếp theo”.
Tham khảo: SCMP; AFP; ZME
