Với vai trò là phòng thí nghiệm trên quỹ đạo, ISS đã cung cấp môi trường vi trọng lực cho các phi hành gia để thực hiện nhiều nghiên cứu và thí nghiệm quan trọng. Tuy nhiên, hành trình của ISS sắp kết thúc khi NASA lên kế hoạch cho việc nghỉ hưu của nó vào năm 2030. Trong bối cảnh này, một cuộc đua đang diễn ra để tìm người kế nhiệm trạm vũ trụ mang tính lịch sử này, và công ty Vast Space có trụ sở tại California đã chính thức bước vào cuộc chơi.
Haven-2: Kế hoạch thay thế ISS của Vast Space
Gần đây, Vast Space đã tiết lộ thiết kế của trạm vũ trụ tư nhân Haven-2, với tham vọng tiếp quản vai trò mà ISS để lại. Công ty dự định đề xuất Haven-2 như một ứng cử viên cho giai đoạn thứ hai của chương trình Điểm đến quỹ đạo Trái Đất thấp thương mại (CLD) do NASA khởi xướng. Theo kế hoạch của Vast, mô-đun đầu tiên của Haven-2 sẽ được phóng lên vào năm 2028, đánh dấu bước tiến lớn của họ trong cuộc đua này.
Trước khi Haven-2 ra mắt, Vast đã có kế hoạch phóng Haven-1, dự kiến sẽ trở thành trạm vũ trụ thương mại đầu tiên trên thế giới vào năm 2025. Haven-1 sẽ cung cấp không gian cho các nhiệm vụ ngắn hạn của tối đa bốn phi hành gia cùng lúc. Max Haot, giám đốc điều hành của Vast, cho biết rằng mục tiêu của họ là giành được hợp đồng CLD của NASA để xây dựng trạm kế nhiệm ISS. "Để đạt được điều này, trước tiên chúng tôi sẽ chứng minh khả năng của mình bằng cách xây dựng và vận hành Haven-1", Haot khẳng định.
Tương lai của ISS và NASA
NASA đã thông báo kế hoạch "nghỉ hưu" ISS vào năm 2030. Theo kế hoạch này, trạm vũ trụ ISS sẽ được điều khiển để quay trở lại bầu khí quyển Trái Đất, nơi phần lớn các bộ phận của nó sẽ bốc cháy khi tiếp xúc với sức nóng từ quá trình này. Để chuẩn bị cho sự kiện này, vào năm 2021, NASA đã khởi động chương trình CLD nhằm khuyến khích các công ty tư nhân xây dựng những trạm vũ trụ thay thế cho ISS. Tuy nhiên, NASA sẽ không còn đảm nhận vai trò xây dựng trạm vũ trụ mà chỉ đóng vai trò là khách hàng, sử dụng các trạm tư nhân mà đối tác thương mại của mình xây dựng và vận hành.
Nếu Vast Space giành được hợp đồng từ NASA để chế tạo Haven-2, công ty dự kiến sẽ phóng mô-đun đầu tiên bằng tên lửa SpaceX Falcon Heavy vào đầu năm 2028. Khoảng thời gian hai năm từ 2028 đến 2030 sẽ chứng kiến sự hoạt động song song của cả Haven-2 và ISS trên quỹ đạo. Sau khi phóng mô-đun đầu tiên, Vast dự định tiếp tục bổ sung ba mô-đun nữa trong vòng hai năm tiếp theo.
Thiết kế và tính năng của Haven-2
Haven-2 sẽ được cấu thành từ bốn mô-đun đầu tiên, được cập bến liên tiếp trên quỹ đạo, với mục tiêu phóng thêm một mô-đun lõi lớn hơn và bốn mô-đun bổ sung từ năm 2030 đến năm 2032. Thiết kế này sẽ tạo nên một cấu trúc hình chữ T quen thuộc trên quỹ đạo Trái Đất. Haven-2 sẽ không chỉ là nơi để các phi hành gia sống và làm việc mà còn có phòng thí nghiệm để thực hiện nghiên cứu vi trọng lực và sản xuất trong không gian. Trạm vũ trụ này cũng sẽ được trang bị một cửa sổ vòm, tương tự như trên ISS, giúp các phi hành gia có tầm nhìn tuyệt đẹp ra ngoài không gian.
Ngoài ra, Haven-2 còn được trang bị một cánh tay robot hỗ trợ cho việc lắp ghép tải trọng và hai khóa khí—một khóa cho các nhiệm vụ đi bộ ngoài không gian và một khóa để hỗ trợ các hoạt động khác. Vast cũng dự định dành toàn bộ mô-đun cho các đối tác quốc tế, giúp mở rộng khả năng hợp tác khoa học không gian toàn cầu.
Cạnh tranh trong cuộc đua thay thế ISS
Mặc dù Vast Space có những kế hoạch đầy tham vọng với Haven-2, nhưng họ không phải là ứng cử viên duy nhất trong cuộc đua này. Các công ty khác như Axiom Space, Blue Origin, và Northrop Grumman cũng đang tích cực làm việc trên các dự án thay thế ISS của riêng họ. Cạnh tranh giữa các công ty này hứa hẹn sẽ mang đến những công nghệ và thiết kế đột phá cho tương lai của ngành vũ trụ.
Tuy nhiên, việc giành được hợp đồng CLD từ NASA sẽ không dễ dàng. NASA sẽ là người quyết định cuối cùng, và việc lựa chọn đối tác nào sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm tính khả thi của thiết kế, thời gian hoàn thành và khả năng vận hành trạm vũ trụ trong dài hạn.
Thách thức hiện tại và tương lai của ISS
Trạm vũ trụ ISS, sau hơn hai thập kỷ hoạt động, đã gặp phải nhiều vấn đề kỹ thuật do tiếp xúc lâu dài với môi trường khắc nghiệt của không gian. Một báo cáo gần đây nhấn mạnh sự hao mòn của ISS, cho thấy nhu cầu cấp bách cho một người kế nhiệm có khả năng tiếp tục sứ mệnh quan trọng của trạm vũ trụ này.
Với kế hoạch phóng Haven-1 vào năm 2025 và Haven-2 vào năm 2028, Vast Space đang đặt mục tiêu tạo ra tương lai cho các trạm vũ trụ thương mại. Dù cuộc cạnh tranh khốc liệt, nhưng nếu thành công, Haven-2 có thể trở thành biểu tượng mới của con người trên quỹ đạo, tiếp nối sứ mệnh mà ISS đã đảm nhận trong hơn hai thập kỷ qua.
Trong cuộc đua này, tương lai của ngành vũ trụ không chỉ nằm trong tay các cơ quan vũ trụ quốc gia mà còn mở rộng tới các công ty tư nhân, hứa hẹn một kỷ nguyên mới cho sự hợp tác giữa chính phủ và khu vực tư nhân trong việc khám phá không gian.
