Bộ trưởng năng lượng vừa được bổ nhiệm của Ả rập Saudi đang ở London khi hay tin về cuộc tấn công nhằm vào nhà máy lọc dầu lớn của đất nước.
Hoàng tử Abdulaziz bin Salman, một quan chức dầu khí kỳ cựu và là thành viên cấp cao trong hoàng gia Al Saud, gấp rút quay trở về nước, đáp chuyên cơ riêng tới trụ sở của Aramco tại Dhahran để đánh giá thiệt hại và xử lý hậu quả từ cuộc tấn công, Reuters dẫn nguồn thạo tin cho hay.
Hoàng tử Abdulaziz bin Salman gấp rút xử lý tình hình. Ảnh: NYTimes
Trong khi đó, các quan chức tại công ty dầu khí nhà nước Saudi Aramco tụ họp tại một địa điểm được gọi nội bộ là "phòng xử lý khẩn cấp" tại trụ sở công ty.
Reuters đã thực hiện nhiều cuộc phỏng vấn với các quan chức vùng Vịnh và phương Tây để tìm hiểu chi tiết về phản ứng mà giới chức Saudi và công ty dầu khí Aramco đưa ra đối với sự vụ gây tổn thất lớn nhất tới Ả rập Saudi kể từ khi nước này mở cuộc tấn công tại Yemen cách đây hơn 4 năm.
Vụ tấn công nhằm vào Aramco đã làm ảnh hưởng tới hơn một nửa sản lượng dầu khí của Ả rập Saudi, tương đương với gần 6% sản lượng toàn cầu.
Phong trào Houthi của Yemen đã lên tiếng nhận trách nhiệm. Tuy nhiên các quan chức khu vực và các nhà ngoại giao vùng Vịnh vẫn hoài nghi về điều này. Ả rập Saudi, cũng như Mỹ, quy trách nhiệm cho Iran mặc dù Tehran đã lên tiếng bác bỏ sự liên quan của mình.
Tên lửa và máy bay không người lái
Quá 3h30 sáng ngày 14/9, 25 chiếc máy bay không người lái và tên lửa tầm thấp tấn công vào 2 trong số các cơ sở dầu khí lớn nhất Ả rập Saudi nằm ở miền Đông, theo quan chức Ả rập Saudi.
Amin Nasser, giám đốc điều hành Aramco, vốn sở hữu 2 cơ sở nói trên, đã nhanh chóng tới phòng phản ứng khẩn cấp ở trụ sở công ty. Tại đó còn có các quan lý cấp cao khác. Một số người cho biết, có cảm giác bàng hoàng về quy mô thiệt hại.
Khói đen ngùn ngụt trong vụ cháy nhà máy dầu của Aramco. Ảnh: Reuters
Trong khi Aramco đang xử lý các đám cháy ở cơ sở đầu tiên tại Khurais thì các cuộc tấn công vẫn tiếp diễn. Hơn 100 nhà thầu nhanh chóng được sơ tán.
Giới chức Ả rập Saudi tin rằng trách nhiệm thuộc về Iran bởi họ cho rằng cường độ của cuộc tấn công nằm ngoài khả năng của Houthi, tuy nhiên họ muốn thu thập bằng chứng trước khi công bố với dư luận.
Giới chức Ả rập Saudi cũng trao đổi với các đồng minh của mình, có những bên còn đề nghị hỗ trợ bằng cách cử chuyên gia tới trợ giúp điều tra và củng cố năng lực phòng không.
Ngay trong ngày hôm đó, Hoàng tử Mohammed cập nhật thông tin cho Tổng thống Mỹ Donald Trump qua điện đàm, quan chức Mỹ tiết lộ với Reuters. Ông Trump đã đề nghị "hỗ trợ năng lực phòng vệ cho Ả rập Saudi".
Các quan chức Mỹ nhanh chóng tin rằng cuộc tấn công không xuất phát từ Yemen và Iran có trách nhiệm. Theo một quan chức cấp cao trong chính quyền Mỹ, Houthi chưa từng tấn công ở khoảng cách như vậy trước kia hoặc thực hiện một cách "chính xác và theo lối phối hợp" như vậy.
"Phượng hoàng từ tro tàn"
Trưa ngày 14/9, tại Ả rập Saudi, Nasser và các giám đốc cấp cao khác của Aramco tới các cơ sở bị tấn công, đầu tiên là Khurais, sau đó tới Abquaiq.
Đêm đó, Hoàng tử Abdulaziz và tân chủ tịch của Aramco Yassir al-Rumayyan cũng có mặt ở Abqaiq với Nasser.
Aramco, vốn thực hiện rất nhiều dự án lớn ở Ả rập Saudi, đã triển khai hơn 5.000 nhà thầu và đưa nhân viên từ các dự án khác tới làm việc ngày đêm để nối lại hoạt động sản xuất.
Theo đánh giá ban đầu, thiệt hại là đáng kể và nỗ lực khôi phục dây chuyền sản xuất hoàn toàn có thể mất vài tuần, thậm chí vài tháng.
Các quan chức dầu khí Ả rập Saudi vội vàng tổng hợp báo cáo về quy mô thiệt hại cho giới lãnh đạo đất nước, gồm cả quốc vương Salman, cha của bộ trưởng năng lượng. Tuy nhiên, các kỹ sư cần thêm 48 giờ nữa để đưa ra được bản đánh giá cuối cùng.
Các thị trường dầu thô sẽ bắt đầu giao dịch trở lại trong vòng 2 ngày và Ả rập Saudi đứng trước áp lực phải đảm bảo với người mua rằng nguồn cung dầu khí sẽ không bị gián đoạn.
"Hãy tưởng tượng, nếu quá trình sản xuất không được phục hồi kịp thời thì toàn bộ an ninh chuỗi cung ứng sẽ bị ảnh hưởng", Nasser nói với các phóng viên hồi đầu tuần này, "Chúng tôi có rất nhiều dự án trong đất nước, vì thế chúng tôi sở hữu toàn bộ lực lượng lao động cần có để xây dựng lại và khôi phục".
Tới ngày 17/9, 4 ngày sau vụ tấn công, Ả rập Saudi đã tìm cách khôi phục được nguồn cung đầy đủ cho các khách hàng bằng cách rút dầu từ các kho dầu khổng lồ của mình. Aramco cũng tuyên bố rằng công cuộc sản xuất sẽ phục hồi sớm hơn dự kiến - khoảng cuối tháng này.
Đêm đó, tại thành phố Jeddah bên bờ biển Đỏ, hoàng tử Abdulaziz nói rằng, Aramco đã vươn lên "như phượng hoàng từ đống tro tàn".
Bằng chứng tấn công
Ả rập Saudi đã tìm cách phân tích các mảnh vỡ từ vụ tấn công, bao gồm hệ thống vũ khí đã trượt mục tiêu và được thu về từ phía Bắc, quan chức Mỹ cho hay.
Washington đã cử các chuyên gia pháp y tới Ả rập Saudi để hỗ trợ quá trình điều tra, Paris cũng cử các chuyên gia tới đó.
Ngày 18/9, giới chức Ả rập Saudi công khai cáo buộc Iran có can dự vào vụ việc. Tại một cuộc họp báo quan cức Bộ quốc phòng Ả rập Saudi đã đưa ra các mảnh vỡ tên lửa và máy bay không người lái mà họ cho là bằng chứng không thể chối cãi về hành động gây hấn của Iran, đồng thời xác định các UAV là loại Delta Wing của Tehran.
"Cuộc tấn công được triển khai từ phía Bắc và được Iran bảo trợ", Đại tá Ả rập Saudi Turki al-Malki nói.
Các quan chức Mỹ thì cho rằng điểm khởi phát nằm ở Tây Nam Iran. Đánh giá này phần nào dựa trên những hình ảnh cho thấy quá trình chuẩn bị hoạt động không kích của Tehran - những hình ảnh tới giờ vẫn là thông tin mật, quan chức Mỹ cho hay.