SOHA NEWS
Trong bài viết đăng trên website của công ty tư vấn Jamestown Foundation, ông Paul Globe - chuyên gia lâu năm về các vấn đề tôn giáo và sắc tộc Á-Âu và từng là giám đốc nghiên cứu và xuất bản tại Học viện Ngoại giao Azerbaijan đã đưa ra những nhận định về năng lực của Hải quân Nga hiện nay, cũng như những thách thức mà họ phải đối mặt.
Dưới đây là nội dung bài viết.
Hải quân Nga sẽ mất dần vị thế
Hải quân Nga – Hạm đội Hàng Hải-Quân sự (Voyenno-Morskoy Flot—VMF) – có mối quan hệ không mấy thân thiết với Lục quân Nga do các đặc điểm về địa lý và truyền thống quốc gia.
Quy mô của VMF đã bị thu hẹp từ năm 1985. Và giờ đây, theo thông báo của tờ Izvestia hôm 18/4, quy mô của VMF sẽ tiếp tục co nhỏ hơn nữa, do Bộ Quốc phòng Nga đã quyết định tháo dỡ 2 tàu chiến mặt nước cỡ lớn và 4 tàu ngầm, thay vì hiện đại hóa những con tàu từ thời Liên Xô.
Hải quân Nga đã quyết định tháo dỡ hai tàu tuần dương hạm hạt nhân lớp Kirov. Ảnh: Wiki
Mặc dù cho biết những chiếc tàu cũ này sẽ được thay thế bằng các tàu mạnh mẽ, hiện đại hơn nhưng Bộ Quốc phòng Nga cũng thừa nhận rằng, các tàu mới sẽ không thể gia nhập hạm đội trong thời gian ngắn sắp tới.
Tất cả những yếu tố trên đã làm dấy lên một cuộc tranh luận tại Moscow về việc: Liệu VMF có đủ khả năng hỗ trợ Nga trong cuộc chiến tranh mà Tổng thống Putin đã nhiều lần cảnh báo sắp diễn ra, hoặc thậm chí là trên những chiến trường với nhiều hạn chế hơn hay không?
Theo các chuyên gia quân sự độc lập, câu trả lời là “Không”.
Đại tá Konstantin Sivkov, Chủ tịch Học viện Các vấn đề Địa chính trị, cho rằng VMF hiện nay đang ở trong tình trạng tồi tệ.
Các tàu cũ bị loại biên trước khi tàu mới sẵn sàng hoạt động. Kết quả là, số lượng tàu mặt nước có thể triển khai ra biển chỉ đếm trên đầu ngón tay. Con số thực tế là 3 tàu và không chiếc nào trong số này là tàu sân bay.
“Đối với lực lượng tàu ngầm thì mọi thông tin đều được bảo mật”, vị chuyên gia nói, nhưng nhận định thêm rằng “tình hình có lẽ không khá khẩm hơn mấy so với lực lượng tàu mặt nước”. Nhiều tàu ngầm phải neo tại ụ khô trong thời gian dài để tân trang.
Theo ông Sivkov, Điện Kremlin phải chịu trách nhiệm cho tình trạng hiện nay, bởi giới chức Nga không cung cấp đủ kinh phí cho VMF.
Về phần mình, Kremlin đang làm những gì họ có thể để vẽ ra một khung cảnh trái ngược, thông qua chiến dịch truyền thông vô cùng mạnh mẽ.
Hôm 23/4, Tổng thống Putin đã tham dự một buổi lễ tại nhà máy đóng tàu đang chịu trách nhiệm chế tạo chiếc tàu ngầm hạt nhân lớn nhất thế giới của Nga. Tiếp đó, gần đây có tin Moscow đã xây dựng thành công nhà máy điện hạt nhân nổi đầu tiên ở Bắc Cực.
Tuy nhiên, chiếc tàu ngầm mới của Nga ít nhất phải 1, 2 hoặc nhiều năm nữa mới sẵn sàng. Trong khi đó, nhà máy điện hạt nhân nổi của họ được thiết kế chủ yếu để hỗ trợ các kế hoạch phát triển ven biển, dọc Tuyến đường Biển Bắc, thay vì tăng cường sức mạnh hải quân.
Đại sứ Mỹ tại Nga Jon Huntsman đã gọi tàu sân bay Mỹ được triển khai ở Địa Trung Hải là một tín hiệu gửi tới Moscow. Ảnh: Hải quân Mỹ
Tình trạng thực sự của Hải quân Nga còn bộc lộ nhiều hơn thông qua lời đáp trả của Bộ Ngoại giao nước này về sự xuất hiện gần đây của hai nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ ở Địa Trung Hải.
Theo Đại sứ Mỹ tại Nga John Huntsman, mỗi nhóm tàu này đại diện cho “chính sách ngoại giao 100.000 tấn”.
Moscow thậm chí không thể dùng chiếc tàu sân bay duy nhất của mình để đối phó với màn biểu dương lực lượng này của Mỹ, bởi tàu Admiral Kuznetsov hiện nay đang trong quá trình sửa chữa và nâng cấp.
Tương tự như vậy, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabov cũng không thể làm gì nhiều ngoài việc tỏ ra lấy làm tiếc khi “đại diện Mỹ tại Nga đã nói ra những lời như vậy”.
Rõ ràng, vị thế của VMF hiện nay không thể tạo ra thách thức cho Hải quân Mỹ. Nhưng điều đó không có gì mới mẻ cả. Điều đáng nói ở đây là có thể trong một ngày không xa, hạm đội bị co nhỏ của Nga thậm chí còn không thể đáp ứng được những thách thức hạn chế tại vùng biển Caspi và Bắc Cực.
Moscow từ lâu đã coi biển Caspi là “ao nhà”. Hạm đội Caspi của Nga hiện vẫn là lực lượng lớn nhất tại vùng biển này nhưng họ có thể sẽ mất đi vị thế đó.
Thứ nhất, các tàu chiến của hạm đội Caspi đang được điều chuyển sang biển Azov. Và thứ hai, các quốc gia ven biển khác cũng đang xây dựng năng lực hải quân của riêng mình để bảo vệ các cơ sở dầu mỏ và khí gas tự nhiên. Azerbaijan, Iran và Kazakhstan đều đã có các chương trình đóng tàu quy mô lớn.
Tất nhiên, sự xuất hiện của các lực lượng hải quân này không có nghĩa rằng Nga sắp có cuộc xung đột với quốc gia nào trong số kể trên. Tuy nhiên, nó cảnh báo rằng, Moscow sẽ phải duy trì một hạm đội lớn hơn tại biển Caspi nếu họ muốn tiếp tục giữ vị thế thống trị, và điều này sẽ khiến ngân sách của Nga bị kéo căng hơn nữa.
Tình hình tại Bắc Cực cũng đang tạo ra nhiều thách thức với Moscow. Bộ Quốc phòng Nga gần đây đã chuyển Hạm đội phương Bắc thành một Quân khu riêng biệt.
Tuy nhiên, theo nhà bình luận Nga Vladimir Tuchkov, Hạm đội phương Bắc đang bị co nhỏ xuống thành lực lượng bảo vệ bờ biển có quy mô hạn chế.
Điều này lại diễn ra đúng vào thời điểm các cường quốc khác, như Trung Quốc, tích cực mở rộng lực lượng tàu phá băng và tăng cường hiện diện trong khu vực. Ông Tuchkov chỉ trích các quyết định này của Bộ Quốc phòng Nga là biểu hiện của sự “bất tài và thiếu thận trọng”.
Đáng nói hơn cả là, quyết định tháo dỡ hai tàu chiến cỡ lớn đã làm dấy lên hai cuộc tranh luận có thể dẫn tới các vấn đề nghiêm trọng hơn trong tương lai. Các nhà bình luận theo phe ủng hộ hải quân Nga đã lên tiếng chỉ trích cơ cấu chỉ huy của quân đội Nga, khiến hải quân lép vế trước lục quân và không đủ khả năng thực hiện các nhiệm vụ được giao phó.
"Lời nói dối"
Theo nhà bình luận Aleksandr Timokhin của tờ Topwar, hiện VMF không thể phát triển theo phương hướng thích hợp để có thể hỗ trợ các hoạt động quân sự có quy mô lớn hơn. Giới tướng lĩnh Nga không hiểu rằng các tàu chiến không giống như các trung đoàn, không thể quản lý chúng theo cách thức giống nhau.
Song, đây không phải là vấn đề duy nhất Hải quân Nga đối mặt, ông Timokhin cho hay. Việc không có đủ tiền dành cho Hải quân Nga là “một lời nói dối”. Trên thực tế, theo ông Timokhin, một phần trong số tiền này đã bị ‘hút cạn’ bởi những kẻ tham nhũng và trong số tiền còn lại thì phần nhiều đã bị lãng phí do không có kế hoạch chiến lược.
Theo ông Timokhin, việc không có đủ tiền đầu tư cho Hải quân Nga là một "lời nói dối". Nguồn: RT
Bên cạnh đó, theo vị chuyên gia, các biện pháp trừng phạt và những “tác nhân nước ngoài” giấu tên đã khiến hạm đội Nga bị cắt xén.
Song, gặp phải những vấn đề trên không có nghĩa Hải quân Nga không thể thực hiện một số vai trò của mình. Điều này có thể thấy rõ qua những gì tàu ngầm Nga đã thể hiện. Tuy nhiên, những khó khăn này khiến VMF suy yếu hơn những gì mà nhiều người nghĩ, và Moscow buộc phải cân nhắc tới điều đó.
Vào thời Liên Xô, nhiều đối thủ phương Tây thường đoán biết ý định của Moscow thông qua năng lực quân sự của họ. Nhưng giờ đây, có vẻ như nhiều phía đang để những phán đoán của mình dựa trên các kênh truyền thông của Moscow, thay vì nhìn vào năng lực thực sự của họ.
*** Bài viết là tổng hợp nhiều ý kiến chuyên gia do ông Paul Goble sưu tầm, cũng như ý kiến cá nhân của tác giả này.