Ấm trà Zisha (Tử sa) là một trong những loại ấm đầu tiên được sản xuất trên thế giới. Nó được làm từ một loại đất sét đặc biệt từ quặng zisha 350 triệu năm tuổi và thường chỉ tìm thấy tại thành phố Nghi Hưng, Trung Quốc, cụ thể hơn là ở vùng núi Hoàng Long.
Ngày nay, những chiếc ấm Zisha vẫn được áp dụng các kỹ thuật nguyên bản - được sử dụng ở Trung Quốc từ thế kỷ 14. Một ấm trà Zisha phổ thông có giá khoảng 150 USD, nhưng những chiếc được làm cầu kỳ có thể lên đến 90.000 USD (hơn 2 tỷ đồng), xấp xỉ một căn chung cư.
Ấm Zisha được tạo hình bằng cách lắp ráp từng bộ phận riêng lẻ vào với nhau. Các nghệ nhân sẽ nghiền quặng zisha thành các khối đất, dùng chày cán nhỏ chúng theo độ dày phù hợp và tạo hình thành từng bộ phận cho ấm trà. Ngoài ra, phần chính của ấm sẽ được làm bằng cách dùng 1 chiếc muôi đập liên tục vào dải đất thay vì chỉ xoay bằng bàn xoay như các loại ấm trà gốm thông thường.
“Vòi và thân phải cân xứng, không được cái to cái nhỏ. Miệng ấm cũng không được quá to so với thân. Quai cầm được gắn thế nào cũng có quy tắc riêng biệt”, nghệ nhân chia sẻ.
Việc làm nên một ấm trà Zisha hoàn chỉnh mất rất nhiều công sức và khó khăn. Mỗi bước đều phải thực hiện bằng tay vô cùng tỉ mỉ. Đôi khi để làm được một chiếc miệng ấm, nghệ nhân phải mất thời gian 1 ngày. Hay thậm chí, họ phải mất 1 năm để học thành thạo kỹ thuật cán khối đất lớn thành lớp mỏng.
Điều đặc biệt là ấm Zisha có tính chất xốp kèm đặc tính xử lý nhiệt linh hoạt nên ấm trà không chỉ giữ được trọn vẹn hương thơm, mùi vị mà còn tăng thêm hương vị cho trà.
Ngoài ra, những chiếc ấm có giá đắt đỏ như vậy cũng là bởi nguồn cung quặng zisha không quá dồi dào. Để bảo vệ tài nguyên, việc khai thai bị hạn chế nhiều và thậm chí là cấm. Nhiều gia đình còn phải sử dụng phần nguyên liệu thô được tích trữ từ những năm 90.
Đặc biệt, những chiếc ấm Zisha cũng được phân chia theo nhiều cấp bậc. Một nghệ nhân để tạo nên một chiếc ấm hoàn mỹ, tinh xảo nhất và đạt trình độ bậc thầy phải mất đến 30 năm khổ luyện. Bởi khách hàng không chỉ trả tiền cho nguyên liệu thô làm ấm, chi phí nhân công mà còn mua về sự thẩm mỹ và trình độ nghệ thuật cao cấp.
“Nếu chúng tôi chỉ coi ấm Zisha là tác phẩm nung, nó sẽ rất rẻ. Nhưng nó là cả một nghệ thuật”, nghệ nhân nói. Những khách hàng bỏ ra số tiền lớn để mua những chiếc ấm Zisha cao cấp thường là những người có kinh nghiệm uống trà và thích nghệ thuật. Họ đề cao sự tinh tế, hiểu được kỹ năng và công sức để tạo ra một chiếc ấm trà là như thế nào.
Cách để đánh giá một chiếc ấm có tốt hay không là xem lúc rót, liệu nó sẽ bị bắn ra ngoài hay có dòng nước mạnh và gọn gàng.
Lý do cuối cùng khiến cho những ấm trà Zisha trở nên đắt đỏ hơn là bởi nghệ thuật uống trà của Trung Quốc là một nét văn hóa nổi tiếng, lâu đời và được nhiều người yêu trà trân trọng.
Tham khảo BI