Trước khi vào vấn đề, hãy thử nhìn vào bức hình dưới đây và trả lời xem, đây là mắt của con gì?
Không để các bạn phải chờ lâu đâu. Kéo xuống dưới để thấy câu trả lời nhé.
.
.
.
Và đáp án đây: con dê.
Những người chưa từng tiếp xúc với một con dê có thật và còn sống ở ngoài đời hẳn sẽ thấy đôi chút ngạc nhiên khi phát hiện ra rằng dê có con ngươi hình chữ nhật, lại còn nằm ngang.
Đây là cặp mắt đặc biệt hơn chúng ta tưởng. Trên thực tế thì cừu và dê là những loài duy nhất trong họ móng guốc sở hữu cặp mắt với con ngươi hình chữ nhật. Còn trong thế giới tự nhiên, chỉ có loài bạch tuộc và cóc mía là có chúng thôi.
Mục đích của cặp mắt kỳ lạ này là gì?
Đôi mắt là một trong những cánh cửa kết nối nhận thức não bộ của chúng ta với thế giới bên ngoài. Nó thu nhận các photon ánh sáng chuyển đến não bộ phân tích và giúp chúng ta thấy được hình ảnh. Và trải qua quá trình tiến hóa, hai yếu tố quan trọng nhất là con ngươi - nơi tiếp nhận ánh sáng, và mống mắt - thứ kiểm soát được con ngươi.
Con ngươi càng to, lượng ánh sáng đi qua càng lớn. Thế nên khi quá sáng, mống mắt sẽ phải tự điều chỉnh cho con ngươi bé lại. Đó là cơ chế vận hành của không chỉ mắt người, mà còn nhiều loài vật khác nữa.
Đôi mắt hình cầu của con người
Tuy nhiên, mục đích tồn tại của từng loài là khác nhau, nên đôi mắt cũng không thể trăm loài như một được. Sự khác biệt được thể hiện rõ ràng nhất cũng chính ở hai bộ phận này.
Con người, linh trưởng, các loài thuộc họ chó và nhiều loài vật khác sở hữu con ngươi hình cầu. Đây là thiết kế phù hợp nhất để lấy được nhiều ánh sáng vào ban ngày, cho phép cá thể sở hữu có được tầm quan sát rất rộng.
Mèo, rắn, cá sấu... lại sở hữu con ngươi dọc. Đây là đôi mắt phù hợp cho các loài vật có khả năng vận động chủ yếu vào ban đêm.
Khi có ánh sáng mạnh, mống mắt sẽ điều chỉnh để con ngươi co lại, nhằm bảo vệ mắt của những loài vật này.
Mắt dọc của loài mèo
Vậy còn con ngươi hình chữ nhật như của loài dê? Đây là một cơ chế tiến hóa khá thú vị. Đối với các loài các loài bị xếp vào nhóm "con mồi", chúng luôn phải ở trong trạng thái phòng thủ ở cả ngày lẫn đêm. Tuy nhiên, chúng lại không cần đến một đồng tử dọc, vì tầm nhìn bao quát là khá hạn chế. Vậy nên tạo hóa đã giúp chúng thu hẹp đồng tử theo chiều ngang.
Con ngươi càng hẹp, khả năng cảm nhận chiều sâu càng tốt, và khả năng quan sát các góc cũng nhờ thế được tăng lên. Đổi lại thì chất lượng, độ nét của hình ảnh cũng sẽ giảm xuống, nhưng với trường hợp của loài dê thì chúng chẳng cần đến điều đó.
Tham khảo: Science 20