Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan.
Tác động
Bình luận về diễn biến này, Hasan Unal, giáo sư khoa học chính trị và quan hệ quốc tế tại Đại học Ankara Baskent, nói với Reuters rằng ông không biết chính xác điều này có ý nghĩa gì vì Thổ Nhĩ Kỳ đã "cắt đứt quan hệ ngoại giao với Israel vài tháng trước hoặc chỉ vài tháng sau khi các hoạt động của Israel bắt đầu ở Gaza".
Nhà phân tích chính trị người Thổ Nhĩ Kỳ Oytun Orhan từ Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông cũng đồng tình với quan điểm của ông khi cho biết Thổ Nhĩ Kỳ đã bắt đầu quá trình cắt đứt quan hệ với Israel vào tháng 10 năm 2023 vì vụ thảm sát dân thường hàng loạt của Tel Aviv ở Dải Gaza.
"Căng thẳng giữa hai nước tiếp tục gia tăng và điều đó dẫn đến việc thực hiện các lệnh trừng phạt cụ thể. Hợp tác năng lượng Thổ Nhĩ Kỳ-Israel đã bị dừng lại.
Quá trình bình thường hóa chính trị giữa hai nước đã bắt đầu trước đó đã bị đình chỉ hoàn toàn. Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố đình chỉ mọi hoạt động thương mại với Israel", Orhan giải thích.
Ông cũng cho biết tuyên bố của Tổng thống Erdogan phản ánh ý chí của người dân Thổ Nhĩ Kỳ lên án hành động của Israel và tìm cách chấm dứt đổ máu ở Palestine.
"Thổ Nhĩ Kỳ có thể cắt đứt mọi quan hệ với Israel và cô lập hoàn toàn nếu họ muốn", Mehmet Rakipoglu, giám đốc Nghiên cứu Thổ Nhĩ Kỳ tại Trung tâm nghiên cứu chiến lược Mokha, cho biết thêm.
"Mặc dù vậy, Israel vẫn tiếp tục phạm tội diệt chủng vì được một số quốc gia bảo vệ, chủ yếu là một số nước Ả Rập và Mỹ", giám đốc Rakipoglu, nhấn mạnh.
Trong khi đó, giáo sư Unal cho rằng động thái của Tổng thống Erdogan khó có thể gây ra tác động nghiêm trọng đến tình hình trong khu vực.
"Nếu Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang cắt đứt quan hệ ngoại giao chính thức với Israel, thì đó có thể là một khởi đầu mới. Nhưng xét về bất kỳ tác động nào mà nó có thể gây ra đối với Trung Đông và Israel, tôi nghĩ rằng nó sẽ hầu như không gây ra tác động nào đối với khu vực hoặc đối với thái độ của Israel", Unal cảnh báo.
Ông nói thêm rằng diễn biến này có thể làm phức tạp thêm mối quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ vì chính quyền Tổng thống Trump sắp tới, nhìn từ nhiều góc độ, sẽ khá ủng hộ Israel.
Giáo sư Unal cũng chỉ ra rằng, bất chấp những tuyên bố về việc Thổ Nhĩ Kỳ cắt đứt quan hệ thương mại với Israel, "vẫn có khá nhiều cáo buộc đáng rằng Ankara vẫn tiếp tục quan hệ thương mại với Tel Aviv thông qua Palestine".
"Nói cách khác, hàng hóa trước đây được chuyển đến Israel thì giờ được chuyển đến Palestine. Nhưng bạn biết đấy, một khi chúng đến cảng của Israel như Ashdod chẳng hạn, chúng sẽ được các công ty Israel tiếp quản", ông giải thích thêm.
Liên minh đối phó Israel
Ngay trước khi tuyên bố chính thức cắt đứt quan hệ với Israel, Tổng thống Tayyip Erdogan cũng đã kêu gọi các nước Hồi giáo lập liên minh để ứng phó Israel và "mối đe dọa ngày càng gia tăng từ chủ nghĩa bành trướng".
"Động thái duy nhất có thể ngăn chặn sự ngạo mạn, ăn cướp của Israel là thành lập liên minh các nước Hồi giáo", Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan phát biểu tại sự kiện gần thành phố Istanbul.
Theo ông Erdogan, Thổ Nhĩ Kỳ gần đây đã cải thiện quan hệ với Ai Cập và Syria nhằm thiết lập mặt trận đoàn kết để đối phó "mối đe dọa ngày càng tăng từ chủ nghĩa bành trướng", điều mà ông cho là đang đe dọa Syria và Lebanon.
Ngoại trưởng Israel Israel Katz chỉ trích phát biểu của ông Erdogan, mô tả đây là "lời dối trá, kích động nguy hiểm" và cáo buộc Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đang phối hợp với Iran để làm suy yếu chính quyền các nước Arab trung lập ở khu vực.
Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia thành viên NATO, ủng hộ giải pháp hai nhà nước cho xung đột Israel - Palestine. Ông Erdogan nhiều lần chỉ trích Tel Aviv về chiến dịch tấn công Dải Gaza và cho rằng giới lãnh đạo Israel phải bị xét xử tại tòa án quốc tế.
Chiến sự Israel - Hamas bùng phát sau cuộc đột kích của nhóm vũ trang vào miền nam Israel ngày 7/10/2023 gây thương vong lớn. Chiến dịch đáp trả của Israel vào Gaza đến ngày 8/9 đã khiến gần 41.000 người thiệt mạng, hầu hết là phụ nữ và trẻ em, và hơn 94.700 người bị thương.