Trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi mới nhất, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) tiếp tục giữ nguyên quy định về thời gian nhận BHXH một lần . Cụ thể, người lao động sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện mới được nhận BHXH một lần.
Mới đây, trong góp ý về dự thảo luật, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam cho rằng, nên bỏ quy định sau 1 năm mới cho nhận BHXH một lần, bởi quy định này không phù hợp với mục đích và bản chất của BHXH một lần. BHXH một lần nhằm đáp ứng linh hoạt nhu cầu cấp bách của một bộ phận người lao động mất việc làm, cuộc sống còn gặp nhiều khó khăn, để đảm bảo duy trì cuộc sống.
Cơ quan này cho rằng, tình trạng “bán non sổ BHXH” cũng như tín dụng đen vừa qua cũng xuất phát từ quy định sau khi nghỉ việc một năm mới được rút BHXH một lần. Vì vậy, việc giảm điều kiện về thời gian từ một năm xuống mức khoảng 3 tháng là phù hợp.
Hiện quy định chi trả BHXH một lần sau 1 năm nghỉ việc không có tác dụng ngăn tình trạng nhận BHXH một lần.
BHXH Việt Nam cũng nêu quan điểm, quy định chi trả BHXH một lần sau 1 năm nghỉ việc không có tác dụng ngăn tình trạng nhận BHXH một lần. Trái lại, việc phải chờ đợi phát sinh tình trạng thu gom sổ BHXH dưới hình thức ủy quyền nhận BHXH một lần, ảnh hưởng đến quyền lợi người lao động, gây mất trật tự an toàn xã hội khi phát sinh tranh chấp. Do vậy BHXH Việt Nam đề xuất bỏ luôn quy định trên.
Bộ LĐ-TB&XH cho biết, sau khi tổng hợp ý kiến góp ý của các cơ quan, bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp và nhân dân, dự thảo Luật BHXH sẽ được hoàn thiện trình Chính phủ cho ý kiến để trình Quốc hội thảo luận lần thứ nhất tại kỳ họp tháng 10/2023.
Hiện tại, dự luật BHXH đưa ra 2 phương án nhận BHXH một lần. Cụ thể: Phương án 1: Giữ nguyên như quy định hiện hành. Phương án 2: Nhận tối đa 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động hưởng chế độ BHXH khi đủ tuổi nghỉ hưu.
Với phương án 2, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam cho rằng, cần phải nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng, bởi việc điều chỉnh này rất nhạy cảm. Điều này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động mà còn làm ảnh hưởng tới tình hình kinh tế - xã hội, mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong thực hiện an sinh xã hội.
Theo số liệu thống kê của BHXH Việt Nam, trong giai đoạn 2016 - 2021, cả nước có hơn 4 triệu người lao động đề nghị và được giải quyết hưởng BHXH một lần. Như vậy, bình quân mỗi năm có gần 700.000 người hưởng BHXH một lần, số lượng năm sau luôn cao hơn năm trước, với tốc độ tăng trung bình mỗi năm khoảng 11,6%.
Số liệu thống kê cho thấy, những người hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần tập trung ở độ tuổi từ 20 đến 40, chiếm 77,5% số lượt người hưởng. Hầu hết lao động trẻ quan tâm nhiều đến nhu cầu trước mắt hơn là nhu cầu hưởng lương hưu khi về già.
Trên thế giới, hiện chỉ một số ít quốc gia cho phép người lao động hưởng bảo hiểm xã hội một lần, nhưng với điều kiện phải hết tuổi lao động và không đủ điều kiện nhận lương hưu, như Trung Quốc, Ai Cập, Indonesia, Lào, Pakistan. Các quốc gia này cũng quy định điều kiện hưởng lương hưu chỉ 10 hoặc 15 năm đóng bảo hiểm xã hội, không kéo dài 20 năm như Việt Nam.