Cuộc truy lùng người đàn ông bí ẩn liên quan tới vụ bắn hạ bắt đầu bằng một số điện thoại. Như vậy là đủ để khởi động một cuộc điều tra đặc biệt xuyên biên giới và đi sâu vào cơ quan tình báo của Nga. Và theo hãng tin ABC (Australia), cuộc điều tra dẫn tới việc quan chức tình báo quân đội của Nga Oleg Ivannikov bị liệt vào dạng nghi vấn.
"Số điện thoại ấy là một cái neo, là thứ gì đó để bám víu", Mortiz Rakuszitsky thuộc nhóm điều tra của trang Bellingcat - trang tin chuyên đăng tải kết quả tìm kiếm của các vụ điều tra độc lập do các nhà báo công dân thực hiện về chiến tranh và tội phạm ngầm - cho biết. Số điện thoại này nằm trong bản kê các cuộc gọi đã được ghi âm từ 2 ngày trước khi vụ việc xảy ra.
Trong số các cuộc gọi, có đoạn nói về việc được tiếp cận với một bệ phóng tên lửa Buk. Vì vậy, xác định giọng nói trong những cuộc gọi này trở thành mối ưu tiên.
Mảnh vỡ của MH17. Ảnh: Reuters
Cơ quan tình báo Ukraine đã công khai số điện thoại này chỉ một ngày sau khi MH17 bị bắn hạ. ABC dẫn nguồn tin cho biết, Bellingcat đã tìm cách liên lạc nhưng không thành công. Được biết, số điện thoại này có liên quan tới Life, nhà mạng lớn thứ ba của Ukraine, vốn hoạt động ở Đông Ukraine và sử dụng thẻ điện thoại trả trước, ẩn danh.
Một cuộc hội thoại ngày 14/7/2014, 3 ngày trước vụ việc, được cho là đã diễn ra giữa Oleg Bugrov, cựu Thứ trưởng Quốc phòng của Cộng hòa Lugansk (LNR) và một người đàn ông được nhắc tới là "Andrey Ivanovich", danh hiệu liên lạc là "Orion".
Nhóm điều tra đã xem một loạt cơ sở dữ liệu ở cả Ukraine lẫn Nga và tìm thấy chính số điện thoại này trong một ứng dụng điện thoại phổ biến ở Nga mang tên True Colour. Biệt hiệu đăng ký theo số điện thoại này là Orion - cũng chính là danh hiệu liên lạc sử dụng trong cuộc gọi được ghi âm về tên lửa.
Bước tiến trong quá trình điều tra
"Đó là khởi đầu", Rakuszitsky nói, "Chúng tôi đã tiếp tục tìm kiếm và đạt được một bước tiến trong cuộc điều tra khi có được dữ liệu từ Life".
Theo ABC, nhóm của Bellingcat đã truy cập 4 số điện thoại Nga được gọi từ số điện thoại Ukraine. Họ kiểm tra cả 4 số điện thoại trong các cơ sở dữ liệu khác nhau và một trong số này có những thông tin đáng chú ý.
Cái tên Andrey Ivanovich và GRU ( Cơ quan tình báo quân đội Nga) đều được chú thích chi tiết trong cơ sở dữ liệu đó, không chỉ tên mà còn cả địa chỉ.
Bellingcat đã bắt đầu tập trung vào giả thuyết rằng một người có 2 danh tính: Andrey Ivanovich (biệt hiệu Orion) cũng là Oleg Ivannikov. Họ đã tìm thấy các bài báo mạng do Ivanovich viết và một thông tin cho biết ông này được bổ nhiệm làm người đứng đầu một trung tâm phân tích ở Nga.
Tuy nhiên vẫn không chắc đó là cùng một người. Cách quan trọng nhất để xác định mối liên hệ là thông qua giọng nói. Với giọng nam thì giọng nói trong cuộc điện thoại cao một cách bất thường.
Họ buộc phải bỏ qua phương pháp so sánh giọng nói bởi người được cho là Andrey Ivanovich ở Nam Ossetia - mặc dù từng là quan chức quân sự và trải qua 4 năm ở đó - nhưng vẫn không để lại một tấm ảnh, video hay ghi âm nào.
"Ông ta không xuất hiện trong ảnh chụp tập thể", nhà nghiên cứu Roman Dobrokhotov nói, "Chúng tôi nghĩ rằng ông ấy chắc hẳn phải là một phần của cơ quan tình báo nếu ông ấy cố gắng để không có mặt trong bất cứ tấm ảnh nào".
Tuy nhiên sau đó họ lại tìm thấy một bức ảnh chưa từng được đăng tải khi thu thập hồ sơ từ một cơ sở dữ liệu lưu trú của Moskva. Bức ảnh cho thấy ông này ở trong quân đội.
"Siêu bằng chứng"?
"Để xác định được chắc chắn, chúng tôi đã cố gọi cho ông ta", Rakuszitzky nói. Nhóm Bellingcat tìm cách gọi cho người được coi là Ivanovich.
Một lần ông ta từ chối nghe điện nhưng họ có thể nghe thấy giọng nam cao vọng vào. Một lần khác, họ đã giữ ông này trò chuyện được 1 phút.
"Đó là siêu bằng chứng cho thấy ông ta là một nhân viên GRU đã được đào tạo bởi vì ông ta cố gắng trao đổi ngắn gọn và ông ta không nhận bất cứ cuộc gọi nào tới từ số lạ", Rakuszitzky nhận định.
Theo ABC, sau đó, nhóm Bellingcat lại có một bước tiến nhờ một giao dịch đặt hàng trực tuyến.
"Chúng tôi phát hiện số điện thoại của ông ta tại một cửa hàng trực tuyến ở Nga vừa bị phá sản trong vòng 6 tháng". Dữ liệu vẫn còn và nhóm Bellingcat đã tiếp cận được. Theo cơ sở dữ liệu này, ông Ivanovich đã mua một chiếc "mặt nạ huấn luyện" vào tháng 9/2017 và địa chỉ nhận hàng là trụ sở của GRU ở Moscow. Trong đó còn chú thích "giao trước 8h sáng".
Từ những dữ liệu này, nhóm Bellingcat cho rằng 2 giọng nói, 2 cái tên đều là của một người và người đó - Ivannikov - vẫn đang hoạt động trong quân đội Nga. Họ tin rằng người đã nói tới việc sử dụng tên lửa vào tháng 7/2014 là một quan chức quân đội Nga, một người đang sống một cuộc đời bí ẩn.
*Các kết luận và nhận định trong bài viết không thể hiện quan điểm của tòa soạn.
JIT cho rằng tên lửa bắn hạ MH17 có nguồn gốc từ lữ đoàn Nga.