Nhằm cứu vãn sự thất bại của hạm đội Thái Bình Dương, Nga đã quyết định thành lập hạm đội Thái Bình Dương số 2 để chi viện cho vùng biển Viễn Đông, giải quyết vòng vây ở cửa biển Arthur. Sau 4 tháng chuẩn bị gian khổ, hạm đội Thái Bình Dương số 2 đã hoàn thành.
Ngày 15/10/1904, dưới sự chỉ huy của Phó Đô đốc hải quân Rozhestvensky, hạm đội này đã tiến về phía Thái Bình Dương. Đây là một hành trình dài và nguy hiểm. Do các cửa cảng của các nước trung lập trên hải trình đều đóng cửa từ chối nên hạm đội không được bổ sung hậu cần.
Toàn thể sĩ quan và binh lính luôn ở trong tình trạng lo lắng thiếu nhiên liệu đốt, ngay cả tư lệnh Rozhestvensky cũng thường nằm mơ gặp ác mộng về vấn đề than đốt. Họ đã trải qua hành trình vất vả như thế 7 tháng trời, cuối cùng vào tháng 5/1905 cũng đến được Viễn Đông, nhưng lúc này cảng Arthur đang trong tình trạng nguy kịch, họ đành hướng về căn cứ hải quân Nga ở Thái Bình Dương.
Sau khi quân Nhật chiếm được cảng Arthur, Tướng hải quân Nhật Tōgō nhận định, hạm đội Nga đến chi viện sẽ từ eo biển Tsushima vòng sang căn cứ hải quân của họ.
Trước tình hình đó, ông liền tiến hành hàng loạt các cuộc huấn luyện chiến thuật chiến lược, đồng thời bố trí hệ thống cảnh báo tại eo biển Tsushima, bố trí một hạm đội chủ lực và tàu ngư lôi giăng bẫy, sẵn sàng mai phục chờ quân Nga đến.
4 giờ sáng ngày 27/5, tuần dương hạm của Nhật phát hiện hạm đội Thái Bình Dương của Nga liền lập tức phát tín hiệu. Tōgō nhận được tín hiệu, mừng như mở cờ trong bụng, điều này đúng như ông phán đoán.
5 giờ, Tōgō đắc ý ra lệnh xuất kích toàn quân. Buổi trưa, tàu của Nhật đã đến được mạn trái phía trước của tàu Nga. Tōgō bất ngờ ra lệnh tất cả các tàu Nhật xoay một vòng cua lớn, hành động này khiến các binh lính hai bên đều bất ngờ. Tōgō rất kiên quyết, ông phải chiếm được vị trí tấn công ưu thế.
Đô đốc Tōgō của quân Nhật trên kỳ hạm Mikasa
Tuy nhiên, hành động này cũng phải trả giá rất đắt. Chính lúc tàu của Nhật nối tiếp nhau cua vòng thì tàu Nga chớp thời cơ nổ súng trước. Một chiếc tuần dương thiết giáp của Nhật bị hư hỏng nặng, buộc phải rút khỏi cuộc chiến. Các tàu Nhật khác cũng bị hư hỏng. Nhưng hạm đội Nhật chỉ tốn 16 phút để hoàn thành việc chuyển hướng và bắt đầu tấn công trả đũa.
Tōgō chỉ huy hạm đội đi xuyên qua hạm đội của Nga, tấn công đại bác dồn dập vào chiếc thuyền cắm cờ Nga, khiến hạm đội Nga bị một phen hỗn loạn.
Uy lực và tốc độ của đại bác tàu Nhật thể hiện rõ tính ưu việt hơn đối phương, khiến kỳ hạm của Nga hư hỏng nặng.
Rozhestvensky và tham mưu trưởng bị thương nặng. Tàu Nhật thừa lúc tàu Nga bị mất chỉ huy đã tấn công, làm đắm 1 tàu và hư hỏng nặng 4 tàu khác. Các tàu Nga dưới sự dẫn đường của kỳ hạm mới xông ra khỏi vòng vây, chạy trốn về phương Bắc.
Tōgō lập tức chỉ huy hạm đội chủ lực đuổi theo, đồng thời ra lệnh tàu ngư lôi tiếp tục tấn công, nhưng không thể đánh đắm được tàu nào của Nga đang tháo chạy.
Nhờ tốc độ của tàu Nhật hơn hẳn tàu Nga nên 6 giờ chiều, họ đã đuổi kịp những tàu Nga đang chạy trốn về phương Bắc và đánh đắm 2 tàu chiến của Nga.
Buổi tối, Tōgō tiếp tục phát động tấn công, đánh đắm và làm hỏng rất nhiều tàu thuyền của Nga.
Kỳ hạm Mikasa của Đô đốc Tōgō được bảo quản và trưng bày để kỷ niệm chiến thắng tại Tsushima
Sáng ngày 28, với 26 tàu quân sự, Tōgō đã tổ chức bao vây tấn công 7 tàu còn lại của quân Nga. Không còn cách nào khác, viên sĩ quan chỉ huy lâm thời của hạm đội Nga đã giương cờ trắng, tuyên bố đầu hàng. Cuộc chiến trên biển Tsushima trong vòng 2 ngày đã quyết định thế cục thất bại của Nga trong cuộc chiến tranh Nga-Nhật.
(Bài viết sử dụng tư liệu từ cuốn "100 cuộc chiến lẫy lừng trong lịch sử thế giới" - NXB Thời Đại)