Theo quan niệm của người Việt, ngày rằm được tính theo âm lịch và nó vào ngày 15 âm lịch hàng tháng. Lễ ngày rằm được gọi là lễ Vọng.
Thông thường trong năm có 3 ngày rằm được xem là lễ lớn gồm: Rằm tháng Giêng, rằm tháng Bảy và rằm tháng Chạp.
Trong đó, rằm tháng Chạp còn được coi là lễ cúng tổng kết cho 1 năm. Vì thế, lễ cúng Rằm tháng Chạp thường được chuẩn bị chỉn chu, tươm tất và nhiều nghi lễ, thủ tục hơn các lễ cúng rằm khác trong năm.
Năm nay, ngày rằm tháng Chạp năm nay sẽ rơi vào ngày chủ Nhật, tức ngày 20 tháng 1 năm 2019.
Tùy theo từng địa phương, từng gia đình mà phong tục này có phần khác biệt, nhưng về cơ bản vẫn giữ những nét chung trong nghi lễ cúng.
Trong lễ cúng rằm tháng Chạp, có 3 vấn đề quan trọng nhất mà ai cũng đều cần hiểu và biết, đó là cách sắm lễ cúng, thời gian làm lễ và soạn văn khấn để cúng rằm tháng Chạp.
Lễ cúng rằm tháng Chạp có thể làm lễ chay hoặc lễ mặn. Lễ cúngchay gồm: Hương, hoa tươi, hoa quả, trầu cau, nước sạch, nến hoặc đèn dầu...
1. Cách sắm lễ cúng rằm tháng Chạp:
Đồ lễ cúng rằm tháng Chạp cần phải chuẩn bị lễ dâng lên thần linh và gia tiên. Tùy theo từng gia đình có thể chuẩn bị mâm lễ chay hoặc lễ mặn.
Đối với lễ cúng chay dâng lên các vị thần linh và tổ tiên bao gồm: Hương, hoa tươi, hoa quả, trầu cau, nước sạch, nến hoặc đèn dầu, tiền vàng…
Đối với lễ cúng mặn bao gồm: Thịt luộc, xôi (hoặc bánh chưng), giò/chả, các món mặn khác và rượu. Ngoài ra, cúng gà được nhiều gia đình lựa chọn.
Bởi theo quan niệm dân gian của người Việt, gà trống biểu tượng cho các đức tính Trí, Dũng, Nhân.
Gà trống mỗi sáng thức dậy sớm để đánh thức vạn vật thức giấc và chào đón ông mặt trời bình minh.
Sự oanh hùng, vẻ đẹp của chú gà trống vào buổi sáng khiến cho vạn vật đều nể trọng. Vì vậy, vào các ngày lễ người Việt thường làm cỗ lễ với một chú gà trống.
2. Thời gian làm lễ cúng Rằm tháng Chạp:
Ngoài việc sắm lễ cúng rằm tháng Chạp sao cho đúng ý nghĩa, thì thời gian làm lễ cúng rằm tháng Chạp cũng rất được nhiều người chú trọng.
Mặc dù không ai quy định việc làm lễ cúng rằm tháng Chạp khi nào thì tốt, nhưng nếu làm lễ cúng rằm tháng Chạp thì thường không nên tiến hành lễ cúng quá sớm hay quá muộn.
Gia chủ có thể bắt đầu làm lễ cúng từ ngày 14 cho tới ngày 15 tháng Chạp, chú ý không làm lễ quá khuya, tốt nhất là trước khi trời tối.
Thông thường người dân vẫn cúng Rằm tháng Chạp vào chiều tối ngày 14 âm lịch và sáng ngày 15 âm lịch.
3. Bài văn khấn cúng rằm tháng Chạp như sau:
- Văn khấn Thổ Công cùng chư vị thần khác:
Nam mô A Di Đà Phật! (đọc 3 lần và sau cùng lạy 3 lạy)
Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Đông thần quân.
Con kính lạy ngài Bản gia thổ địa Long mạch.
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Phúc đức tôn thần.
Con kính lạy ngài tiền hậu địa chủ tài thần.
Con kính lạy các Tôn thần cai quản trong khu vực này.
Tín chủ con là: …
Ở tại: …
Hôm nay, ngày … tháng … năm … , gặp tiết Rằm tháng Chạp, Tín chủ con thành tâm sắm lễ hương hoa, trà quả, kim ngân, thắp nén hương thơm, dâng lên trước án, thành tâm kính mời: ngài Kim niên đương cai Thái tuế chí đức Tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàng, chư vị Đại vương, ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân, ngài Bản gia Thổ địa, Long mạch tôn thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Phúc đức chính thần, các vị Tôn thần cai quản trong khu vực này.
Con cúi xin các giáng lâm trước án, chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật, phù trì tín chủ chúng con được cả nhà yên vui, công việc thuận lợi, tài lộc tăng tiến, tâm đạo được sáng suốt, sở cầu tất ứng, sở nguyện tòng tâm.
Chúng con lễ bạc tâm thành, kính lễ trước án, cúi xin được các các Ngài phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật! (đọc 3 lần và sau cùng lạy 3 lạy).
- Văn khấn cúng gia tiên:
Nam mô A Di Đà Phật! (đọc 3 lần và sau cùng lạy 3 lạy)
Con lạy chín phương Trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
Con kính lạy Hoàng thiên Hậu thổ chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng, ngài Bản xứ Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân cùng chư vị Tôn thần.
Con kính lạy Tổ tiên, Hiển khảo, Hiển tỷ, chư vị Hương linh (nếu bố, mẹ còn sống thì thay bằng Tổ khảo, Tổ tỷ).
Tín chủ (chúng) con là: …
Ở tại: …
Hôm nay là ngày… tháng… năm, gặp tiết Rằm tháng Chạp.
Tín chủ con thành tâm sắm lễ, hương, hoa trà quả, thắp nén tâm hương dâng lên trước án, thành tâm kính mời các ngài: Bản cảnh Thành hoàng, chư vị Đại vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài thần, cúi xin các ngài giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, chư vị Hương linh gia tiên nội, ngoại họ…, cúi xin thương xót con cháu linh thiêng hiện về, chứng giám tâm thành, thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời chư vị Tiền chủ, Hậu chủ ngụ tại nhà này, đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, phù hộ cho chúng con gia đình hòa thuận, sức khỏe dồi dào, công việc phát tài, vạn sự tốt lành.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật! (đọc 3 lần và sau cùng lạy 3 lạy).