SOHA NEWS
Nhân bản vô tính cá thể rùa Hoàn Kiếm liệu có khả thi?
Liên quan đến ý kiến về việc bảo tồn rùa Hoàn Kiếm bằng cách nhân bản vô tính, trao đổi với phóng viên VOV.VN, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Hà Nội - Tạ Văn Sơn cho rằng: "Ý tưởng này rất hay nhưng để làm được việc này là điều vô cùng khó. Việc khó khả thi nhất yêu cầu là có cá thể đực và cái thì hiện nay do loài rùa này cực kỳ quý hiếm đến mức khó khả thi".
Cá thể rùa Hoàn Kiếm ở hồ Đồng Mô đã được bẫy bắt thành công và xác định giới tính năm 2020. (Ảnh: ATP)
Theo PGS. Hà Đình Đức (nguyên giảng viên Khoa Sinh học – Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội), cá thể rùa vừa bị chết ở Đồng Mô thuộc giống loài "cực kỳ quý hiếm" hiện nay. Trên thế giới hiện chỉ còn ghi nhận 2 cá thể, một ở hồ Xuân Khanh (Thị xã Sơn Tây), 1 ở vườn thú Tô Châu, Trung Quốc.
“Cá thế rùa mai mềm thuộc giống loài rùa Hoàn Kiếm còn cực kỳ ít, rất khó để nhân giống thành công. Ngay cả phương pháp nhân bản vô tính cũng khó khả thi. Tôi hy vọng các nhà khoa học tìm được thêm cá thể rùa mai mềm này ở ngoài tự nhiên”, PGS. Hà Đình Đức chia sẻ.
PGS. Hà Đình Đức cho biết thêm: "Cá thể rùa ở hồ Đồng Mô được phát hiện vào năm nước ở hồ Đồng Mô tràn vào sông Tích, người dân bắt được cá thể rùa nặng 68kg. Như vậy, hiện nay, rùa ở hồ Đồng Mô tăng khoảng 30kg”.
PGS. Hà Đình Đức chia sẻ, ông cùng các chuyên gia đã đi nhiều vùng ở Thọ Xuân (Thanh Hóa) và Ao Châu (Phú Thọ)... với hy vọng tìm được thêm cá thể cùng giống loài rùa Hồ Gươm.
“Đi nhiều nơi, chúng tôi chỉ thấy bộ xương, chứ không thấy rùa sống. Thực ra, nếu được cơ quan chức năng quan tâm thì trước năm 1995 có thể nhân giống loài rùa mai mềm này. Vì thời điểm đó, người dân vẫn bắt được cá thể rùa, nhưng họ đem đi bán”, PGS. Hà Đình Đức chia sẻ thêm.
Thực tế, trong những năm qua, các thành viên của Chương trình Bảo tồn rùa Châu Á (ATP) đã khảo sát 28 tỉnh thành miền Bắc với hy vọng tìm thêm nhiều cá thể rùa Hoàn Kiếm. ATP ghi nhận khoảng 30 khu vực sông, hồ ở 28 tỉnh, thành có khả năng tồn tại loài rùa Hoàn Kiếm. Riêng tại hồ Đồng Mô, các nhà bảo tồn rùa vẫn kỳ vọng còn một cá thể rùa Hoàn Kiếm sinh sống tại đây vì từ lâu, người dân đánh bắt cá khẳng định có 1 cá thể nhỏ hơn cá thể vừa chết, đang sống trong hồ.
Còn bao nhiêu cá thể rùa Hoàn Kiếm trên thế giới?
Rùa Hoàn Kiếm (loài giải Sin-hoe) từng có một vùng phân bố rộng lớn từ phía nam sông Trường Giang của Trung Quốc đến khu vực Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ của Việt Nam. Tuy nhiên, quá trình săn bắt và sự thay đổi môi trường sống đã biến loài rùa này bên bờ tuyệt chủng.
Tại Việt Nam, rùa Hoàn Kiếm từng có vùng phân bố rộng khắp Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, trong đó có Hồ Gươm, hồ Đồng Mô. Năm 2016, cá thể rùa Hoàn Kiếm cuối cùng ở Hồ Gươm qua đời, khiến Việt Nam thời điểm đó chỉ có một cá thể rùa duy nhất được ghi nhận ở hồ Đồng Mô.
Năm 2020, lực lượng chức năng bẫy được 1 cá thể rùa mai mềm ở hồ Đồng Mô. (Ảnh: ATP)
Trong nỗ lực tìm kiếm loài rùa quý hiếm này, các nhà khoa học của Chương trình bảo tồn rùa Châu Á đã tìm kiếm thành công một cá thể rùa Hoàn Kiếm ở hồ Xuân Khanh (Hà Nội) thông qua công nghệ gene môi trường. Đây là cá thể nặng khoảng 70-80kg, vô cùng hoang dã và bí ẩn, rất khó để bắt gặp và chụp ảnh.
Cùng với đó, các chuyên gia của Chương trình Bảo tồn rùa Châu Á cũng ghi nhận bằng quan sát một cá thể rùa Hoàn Kiếm khác ở hồ Đồng Mô, khác với cá thể ghi nhận được vào năm 2008. Tuy nhiên, chưa có phân tích gene để khẳng định cá thể này là rùa Hoàn Kiếm. Nỗ lực bẫy bắt cá thể này ở hồ Đồng Mô cũng chưa có kết quả.
Tại Trung Quốc trước năm 2019 ghi nhận hai cá thể chính thức gồm một đực, một cái, cùng sống tại vườn thú Tô Châu (Trung Quốc). Tuy nhiên, ngày 13/4/2019, sau khi thực hiện thụ tinh nhân tạo, cá thể rùa cái đã qua đời. Phía Trung Quốc chỉ còn ghi nhận một cá thể rùa Hoàn Kiếm chính thức.
Trước đó, trong nỗ lực khôi phục loài rùa quý hiếm nhất thế giới, các nhà khoa học Trung Quốc đã tiến hành ghép đôi sinh sản với hai cá thể rùa này. Tuy nhiên, 600 trứng được sinh ra mà không một cá thể rùa nào ra đời. Nguyên nhân được xác định có thể do rùa đực quá già.
Các nhà khoa học cũng thực hiện thụ tinh nhân tạo ở cá thể rùa cái. Tuy nhiên, cả 5 năm thực hiện đều không thành công. Đến lần thứ 5, cá thể rùa cái qua đời sau 24 giờ thực hiện thụ tinh nhân tạo.
Như vậy đến nay, thế giới chỉ còn ghi nhận hai cá thể rùa Hoàn Kiếm chính thức, một cá thể ở Vườn thú Tô Châu (Trung Quốc) và một cá thể ở hồ Xuân Khanh (Việt Nam). Các thể mới qua đời ở hồ Đồng Mô (được cho là rùa Hoàn Kiếm) cần có thêm cơ sở khoa học để khẳng định.
