Cuối năm 2015, trong một nỗ lực nhằm đấy nhanh tốc độ đánh bại tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS), Nga đã tung thêm một con bài chủ lực nữa vào chiến trường Syria. Đó là Hệ thống pháo phản lực bắn loạt TOS-1A có biệt danh "Buratino".
Việc Nga triển khai các hệ thống hỏa lực bắn loạt TOS-1A "Buratino" tại Syria có thể làm thay đổi cục diện chiến trường Syria và các "quy tắc trò chơi" vốn đã được thiết lập sẵn tại Trung Đông.
Các đặc tính của hệ thống TOS-1A có thể buộc các bên tham chiến tại Syria phải xem xét lại các hướng tiếp cận chiến dịch quân sự tại quốc gia Trung Đông này bởi một loạt bắn của TOS-1 có thể "thổi bay" một vài khu dân cư. Các chuyên gia Mỹ cho rằng trong kho vũ khí tương tự của các nước phương Tây không có loại vũ khí nào có thể so với TOS-1A.
Vậy TOS-1A là gì mà lại được phía Mỹ quan tâm và đánh giá cao như vậy?
Tổ hợp pháo phản lực nhiệt áp TOS-1
TOS-1, sự tích hợp của những ưu việt
TOS-1 theo nguyên bản tiếng Nga là: "тяжёлая огнемётная система", có nghĩa là "hệ thống phun lửa hạng nặng" là một pháo phản lực nhiều nòng (tổng cộng 30 nòng) bắn đạn nhiệt áp của Liên Xô trước đây và Nga hiện nay, đặt trên khung gầm của xe tăng T-72.
Nó có biệt danh là "Buratino" do có cái "mũi dài" của hệ thống ống phóng. Thậm chí một số tạp chí quân sự phương Tây còn phong cho nó danh hiệu "Hỏa thần".
Thực ra, hệ thống pháo phản lực nhiều nòng không có gì là mới mẻ. Nó đã từng được sử dụng từ trong chiến tranh thế giới thứ 2 mà đại điện tiêu biểu của nó là hệ thống "Kachiusa" nổi tiếng.
Tuy nhiên, sở dĩ TOS-1A được quan tâm và đánh giá cao là bởi những thay đổi mang tính đột phá của nó. Có thể nói, tổ hợp này là tích hợp của rất nhiều tính năng ưu việt của vũ khí Liên Xô trước đây và Nga hiện nay.
Trước hết, nó được lắp đặt trên khung gầm của xe tăng T-72. Nhờ vậy, đã tăng đáng kể khả năng cơ động cũng như sức phòng hộ tự thân của nó so với các hệ thống pháo phản lực khác.
Thứ hai, với hệ thống điều khiển hỏa lực tiên tiến bao gồm máy đo xa, máy ngắm và máy tính đạn đạo, cho phép TOS-1 ngắm bắn chính xác vào các mục tiêu ở cự ly từ 400 đến 6.000 mét.
Và quan trọng hơn cả, loại đạn mà TOS-1 sử dụng không phải là đạn thông thường mà là đạn ứng dụng công nghệ vũ khí nhiệt áp.
Vũ khí nhiệt áp là loại vũ khí mà khi nổ nó có thể tạo ra hàng loạt sóng xung kích, nhiều, lâu và lớn hơn các loại vũ khí nổ sử dụng các loại thuốc nổ đặc thông thường khác. Đồng thời tạo ra nhiệt độ cao và chân không xung quanh khu vực nổ để sát thương quân địch.
Nó rất hữu dụng trong quân sự vì khả năng gây sát thương cao kể cả khi sinh lực đối phương ở trong công sự, hầm ngầm hay hang động.
Nguyên lý làm việc của loại đạn này như sau: trước khi nổ sẽ tung nhiên liệu của mình ra xung quanh tạo thành một đám mây rất dễ bắt cháy, thường có hình dạng một chiếc dù để sóng chấn động khi tạo ra sẽ tập trung hướng vào mục tiêu cần công phá. Đám mây nhiên liệu này khi bị kích nổ sẽ tạo thành một đám cháy với áp suất và nhiệt độ rất cao.
Quân đội Iraq dùng pháo phản lực TOS-1A để tấn công thành trì Mosul của phiến quân IS.
Cụ thể, áp suất trong vụ nổ có thể đạt tới 430 lbf/in² (3 MPa, 30 bar) và nhiệt độ có thể đạt từ 4.500 đến 5.400 °F (2.500 đến 3.000 °C). Sóng xung kích bên ngoài vụ nổ có thể di chuyển với vận tốc 3 km/giây.
Sau giai đoạn nổ ban đầu tạo ra sóng chấn động, nhiệt và áp lực cao gây sát thương sẽ là tình trạng rút không khí vào trong ngọn lửa khiến môi trường xung quanh vụ nổ gần như là chân không khiến cho mọi sinh vật xung quanh nó bị ngộp thở và mất cân bằng áp lực đột ngột.
Chính việc rút không khí này mà ngọn lửa sẽ rút các hạt nhiên liệu chưa bắt cháy của đám mây nhiên liệu trở lại ngọn lửa nơi mà chúng sẽ bắt cháy sau đó khi có thêm dưỡng khí duy trì ngọn lửa của vụ nổ và tỏa nhiệt lâu.
Hiện tượng ngạt thở và tổn thương vẫn có thể xảy ra cho mọi sinh vật ở xa vụ nổ chính, đặc biệt là khi nó xảy ra trong các môi trường hẹp như đường hầm hay hang động nơi mà vụ nổ có thể rút gần như toàn bộ không khí trong không gian kín và sức nóng cũng như áp lực của nó truyền đi rất xa trong môi trường này.
Với sức công phá và sát thương lớn như vậy, nó được so sánh giống như vũ khí nguyên tử chiến thuật nhưng không phát ra phóng xạ và đã được ứng dụng để chế tạo các loại bom đạn từ lâu. Tùy theo yêu cầu nhiệm vụ mà người ta chế tạo ra bom hay đạn nhiệt áp.
Một trong những loại bom nhiệt áp đã được Mỹ sử dụng trong chiến tranh Việt Nam là "Daisy Cutter" BLU- 82.
Còn trên TOS-1, với 30 ống phóng đạn cỡ 220 mm nó có thể tạo ra một phạm vi sát thương lên đến 2 km2 và "có thể thổi bay cả một khu dân cư".
TOS-1 đã được thử nghiệm lần đầu tiên trong chiến tranh Afghanistan, sau đó nó cũng đã chứng tỏ sức mạnh của mình trong chiến tranh Chechnya lần thứ 2. Và lần này người Nga đưa nó đến Syria với kỳ vọng sẽ tạo ra một sự chuyển biến lớn trên chiến trường, đẩy nhanh tốc độ tiêu diệt phiến quân IS.
Pháo phản lực nhiệt áp TOS-1 thể hiện uy lực ở Syria
TOS- 1 đã thể hiện như thế nào trên chiến trường Syria?
Mặc dù có mặt tại Syria từ cuối năm 2015 nhưng TOS-1A chỉ thực sự tham chiến trong những chiến dịch, trận đánh lớn của Quân đội Syria. Người ta đã ghi nhận được những hình ảnh TOS-1 đang làm mưa làm gió tại các khu vực biên giới hai nước Irắc-Syria, tỉnh Latakia và mới đây là tại trận đánh hủy diệt Mayadin - thủ đô mới của IS ở tỉnh Deir Ezzor.
Trong các trận đánh này, phần thắng đều thuộc về phía quân đội chính phủ và chắc chắn sức mạnh, khả năng sát thương của chúng đã góp một phần không nhỏ vào thắng lợi đó.
Sở dĩ nói như vậy bởi TOS-1A đã phát huy được những khả năng đặc biệt của mình và có vẻ như các nhà quân sự Nga đã đúng khi đưa nó sang Syria tham chiến.
Qua các tài liệu, hình ảnh từ Syria đưa về, ta có thể thấy một đặc điểm trên chiến trường này là phiến quân IS thường dựa vào các thành phố, các khu dân cư để thiết lập hệ thống phòng thủ của mình. Trường hợp phải rời xa thành phố thì lại lợi dụng hang động và địa hình hiểm trở ở các vùng đồi núi để cố thủ.
Vì vậy, nếu dùng vũ khí thông thường để tiêu diệt chúng rất khó khăn. Muốn diệt được chúng phải tốn rất nhiều bom đạn để phá hủy các công trình đó. Và ngay cả khi đó cũng chưa chắc đã diệt được chúng.
Trong khi đó, với đặc điểm của vũ khí nhiệt áp, TOS-1A có thể sát thương được sinh lực địch kể cả khi chúng ẩn nấp trong hầm ngầm, trong những công trình kiến trúc kiên cố hoặc trong hang động... bằng sức ép hoặc gây ngạt thở nên đã đạt hiệu quả rất cao.
Pháo phản lực nhiệt áp TOS-1A thiêu đốt khủng bố tại Hama
Vì vậy, bước đầu có thể kết luận: trên chiến trường Syria, TOS-1A đã thêm một lần nữa chứng tỏ sức mạnh của mình và cơ bản đáp ứng được kỳ vọng mà người ta đặt lên vai nó.
Hy vọng, TOS-1A sẽ cùng với các loại vũ khí hiện đại khác sẽ giúp cho Quân đội Syria nhanh chóng giành được chiến thắng, đập tan tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng và sớm đem lại bình yên cho đất nước đã chịu quá nhiều đau khổ này.