Nguyên mẫu xe tăng chiến đấu chủ lực tiếp theo của Quân đội Anh, Challenger 3 đã được tiết lộ. Sau khi hoàn thành tại nhà máy ở Telford, chiếc xe tăng mới dự kiến sẽ sớm bắt đầu thử nghiệm trước khi đưa vào sử dụng theo kế hoạch được đề ra là vào năm 2027.
Những bức ảnh đầu tiên về nguyên mẫu Challenger 3 ban đầu đã được công bố vào ngày 24/01 bởi Rheinmetall BAE Systems Land (RBSL), một liên doanh giữa Rheinmetall của Đức và BAE Systems của Anh, trong khuôn khổ hội nghị Xe bọc thép quốc tế IQPC ở London.
Rory Breen, Giám đốc chiến lược và kinh doanh tương lai tại RBSL cho biết, “ Chương trình Challenger 3 sẽ cung cấp loại xe tăng tốt nhất trong NATO, đây là xe tăng chiến đấu chủ lực kỹ thuật số có khả năng kết nối mạng, giúp người lính nâng cao hiệu quả trong chiến đấu ”.
Hình ảnh trực diện của nguyên mẫu Challenger 3 đầu tiên.
Xe tăng Challenger 3
Đúng như dự đoán, Challenger 3 nổi bật với tháp pháo mới khi được trang bị pháo nòng trơn L55A1 120mm của Rheinmetall. Khẩu pháo này thay thế cho pháo L30A1 đang được trang bị trên Challenger 2. Pháo chính mới có vận tốc đầu nòng lớn hơn và mang lại mức độ xuyên tốt hơn.
Pháo chính của Challenger 3 có thể bắn được nhiều loại đạn nòng trơn tiêu chuẩn NATO, trong đó có đạn xuyên giáp động năng (APFSDS) DM63 và DM73. Những loại đạn này có đầu xuyên dạng phi tiêu dài, sử dụng động năng để xuyên giáp xe tăng đối phương.
Challenger 3 cũng có thể bắn đạn M829A4 do Mỹ sản xuất, một loại đạn APFSDS khác, nhưng là loại có tính năng xuyên thủng bằng uranium (DU) nghèo. Hiện tại, Quân đội Anh cũng đang sử dụng đạn uranium L27A1 CHARM 3 trên xe tăng Challenger 2.
Khi sử dụng các loại đạn theo tiêu chuẩn NATO sẽ mang lại lợi thế về hậu cần và chi phí cho xe tăng Anh, nhưng số lượng đạn mang theo sẽ ít hơn với chỉ 31 viên, so với 49 viên trên Challenger 2. Đạn được cất giữ trong một khoang chứa riêng biệt ở phía sau tháp pháo, giúp tăng khả năng sống sót nếu xe tăng bị trúng đạn của đối phương.
Quân đội Anh đã thử nghiệm một số giải pháp ngụy trang và áo giáp tiên tiến trên chiếc Challenger 2.
Challenger 3 được cung cấp gói quang học nhắm mục tiêu giống như gói được trang bị trên xe chiến đấu bộ binh bánh xích Ajax của Quân đội Anh. Hệ thống này bao gồm thiết bị theo dõi ngày/đêm Thales Orion và kính ngắm toàn cảnh (DNGS T3). Những trang bị này được cho là mang lại lợi ích về hậu cần và chi phí. Những thiết bị mới trên là một phần của khái niệm kiến trúc mở, nghĩa là chúng có thể dễ dàng được nâng cấp hoặc thay thế, bổ sung bằng những thiết bị tốt hơn trong tương lai.
Để nâng cao mức độ bảo vệ, Challenger 3 đã được bổ sung áo giáp mô-đun mới (nMA). Sử dụng hệ thống mô-đun có nghĩa là các bộ phận của áo giáp có thể được tháo ra và thay thế nhanh chóng. Điều đó giúp cho quân đội Anh không cần phải mua toàn bộ áo giáp cho tất cả 148 chiếc Challenger 3, thay vào đó họ có thể trang bị nMA cho từng xe tăng khi cần thiết.
Quân đội Anh đã thử nghiệm một số giải pháp ngụy trang và áo giáp tiên tiến trên chiếc Challenger 2, với tên gọi là Megatron. Ngoài ra còn có hệ thống bảo vệ chủ động (APS), loại trang bị không thể thiếu của các dòng xe tăng hiện đại hiện nay, nó giúp xe tăng phòng thủ tốt hơn trước tên lửa dẫn đường chống tăng. Nó cũng có thể được sử dụng trong tương lai để chống lại các máy bay không người lái cấp thấp.
Giống như gói nMA, APS sẽ không được trang bị cho tất cả Challenger 3 mà chỉ được lắp vào các xe tăng khi được triển khai thực hiện nhiệm vụ. Vương quốc Anh đã chọn Trophy APS do Israel sản xuất để trang bị cho Challenger 3, một hệ thống sử dụng radar để phát hiện các đường đạn đang bay tới và bắn đạn đánh chặn chúng. Trophy gần đây cũng được sử dụng rất nhiều trong cuộc xung đột giữa Israel và Hamas ở Dải Gaza. Tuy nhiên, nguyên mẫu Challenger 3 ở cấu hình hiện tại vẫn chưa được trang bị Trophy.
Một chiếc Challenger 2 của Quân đội Anh, thuộc nhóm chiến đấu Fusiliers của Trung đoàn Hoàng gia số 1, đang hoạt động tại Trại Coyote, Kuwait, năm 2003.
Mặc dù hỏa lực và khả năng bảo vệ là trọng tâm chính của chương trình Challenger 3, nhưng các chuyên gia Anh vẫn quan tâm đến tính cơ động của chiếc xe bằng việc tiến hành Dự án cải tiến bọc thép hạng nặng (HAAIP). Thiết kế này bao gồm việc trang bị thêm một động cơ cải tiến (mặc dù không tăng công suất), hệ thống treo mới, bộ căng ray thủy lực, hệ thống khởi động nguội bằng điện và hệ thống làm mát mới.
Chiếc xe tăng trong các bức ảnh tại hội nghị IQPC là chiếc đầu tiên trong số 8 nguyên mẫu được lên kế hoạch. Những hệ thống này dự kiến sẽ trải qua 18 tháng thử nghiệm ở cả Vương quốc Anh và Đức trước khi đánh giá chất lượng hệ thống vào năm 2025.
Challenger 3 sẽ không phải là phiên bản mới mà sẽ được nâng cấp từ Challenger 2 hiện có. Theo Quân đội Anh, những chiếc Challenger 2 được đưa vào biên chế từ năm 1994, chiếc xe tăng đã tham gia vào các hoạt động chiến đấu ở Nam Tư cũ và Iraq nhưng chưa từng bị tổn thất.
Rory Breen của RBSL đã giải thích cách tạo ra nguyên mẫu đầu tiên Challenger 3 như sau, “ Những gì chúng tôi làm đối với nguyên mẫu là chỉ sử dụng khung gầm của Challenger 2 và mọi thứ khác đều hoàn toàn mới ”. Phương án này cũng sẽ được áp dụng để sản xuất các phương tiện khác, mặc dù về mặt kỹ thuật Breen nói rằng, RBSL vẫn có thể chế tạo những chiếc Challenger 3 hoàn toàn mới nếu được yêu cầu.
Xe chiến đấu Ajax (trái) và Boxer cạnh nhau trong buổi trình diễn khả năng của Quân đội Anh trên khu huấn luyện ở Trại Bovington, Anh.
Quân đội Anh
Đối với Quân đội Anh, khoản đầu tư khoảng 1 tỷ USD của chính phủ nước này vào chương trình Challenger 3 sẽ đảm bảo tương lai cho lực lượng xe tăng của Anh ít nhất cho đến năm 2040, khi Challenger 3 dự kiến sẽ bị thay thế dần.
Tuy nhiên, trong thời gian chờ đợi xe tăng mới, hạm đội Challenger 2 hiện tại đã phải đối mặt với những câu hỏi về mức độ phù hợp của nó, đặc biệt là sau khi 14 chiếc xe tăng này đã được chuyển tới Ukraine vào năm 2023.
Vào tháng 2/2023, có một số báo cáo cho rằng việc chuyển 14 chiếc Challenger 2 đã làm giảm đáng kể số lượng xe tăng săn sàng chiến đấu của quân đội Anh. Tuy nhiên, một phần của sự thiếu hụt là do một số chiếc Challenger 2 đã được đưa ra khỏi các đơn vị hoạt động để nâng cấp với tên gọi Challenger 3.
Trong bối cảnh đó, Quân đội Anh đang nỗ lực giới thiệu không chỉ Challenger 3 mà còn cả những thay đổi về tổ chức trên diện rộng. Quân đội Anh đang được xây dựng theo phương châm “thiện chiến, cơ động và tinh gọn” với chỉ khoảng 72.500 quân nhân vào năm 2025, giảm so với năm 2021 là 76.000 quân và chủ yếu sẽ được tổ chức thành các Đội chiến đấu cấp Lữ đoàn (BCT).
Những BCT này sẽ vận hành một loạt phương tiện chiến đấu và máy bay mới, trong đó Challenger 3 được hỗ trợ bởi các phương tiện chiến đấu bộ binh Ajax, xe bọc thép chở quân Boxer, trực thăng tấn công AH-64E Apache và nhiều loại khác.
Quân đội Anh rất mong nhận được những chiếc Challenger 3, được họ mô tả là “xương sống số hóa” giúp kết nối với các phương tiện chiến đấu khác trong BCT, cải thiện khả năng chia sẻ dữ liệu với các nền tảng khác nhau trong thời gian thực.
Một chiếc M1A2 SEPv3 của Quân đội Mỹ.
Những khó khăn
Tuy nhiên, từ thực tế trên chiến trường Ukraine, vẫn còn một số câu hỏi về tính cơ động của Challenger 3, đặc biệt là khi trọng lượng của xe tăng thêm mà sức mạnh tăng theo không tương xứng.
Những chiếc Challenger 2 đã gặp vấn đề về trọng lượng. Challenger 2 nặng 82,7 tấn với các mô-đun áo giáp bổ sung, nó sẽ nặng hơn cả chiếc M1A2 SEPv3 của Quân đội Mỹ.
Một chiếc xe tăng được thiết kế tối ưu là phải đáp ứng được các yếu tố như cân bằng về hỏa lực, khả năng bảo vệ và tính cơ động. Mặc dù tính cơ động của Challenger 3 không phải vượt trội, nhưng các thuộc tính bảo vệ và hỏa lực của được cho là rất ấn tượng.
Tuy nhiên, Challenger 3 sẽ có những lợi thế nhất định khi được nâng cấp trong tương lai nhờ vào khái niệm kiến trúc mở. Xe tăng có khả năng được nâng cấp với các tính năng bổ sung hoặc cải tiến, bao gồm cả việc ứng phó với các mối đe dọa mới trên chiến trường. Tuy nhiên, những thay đổi như vậy sẽ đòi hỏi nhiều chi phí hơn và hiện tại, chính phủ Anh đang đầu tư mạnh vào sức mạnh không quân và các loại tàu chiến trong tương lai, chưa kể đến việc cải tiến khả năng răn đe hạt nhân dựa trên tàu ngầm cực kỳ tốn kém.
Cuộc xung đột ở Ukraine đã chứng minh rằng, những dự đoán về sự sụp đổ của xe tăng chiến đấu chủ lực là quá sớm. Đồng thời, nó cũng cho thấy những chiếc xe tăng hiện đại có thể dễ bị tổn thương như thế nào trước nhiều mối đe dọa, từ đạn dược dẫn đường chính xác tiên tiến cho đến máy bay không người lái góc nhìn thứ nhất (FPV).
Môi trường an ninh đang thay đổi nhanh chóng không chỉ ở châu Âu mà còn ở khắp nơi trên thế giới, việc Quân đội Anh sẽ sử dụng lực lượng xe tăng chiến đấu chủ lực Challenger 3 của mình như thế nào và hiệu quả ra sao vẫn còn là một câu hỏi lớn.