BSCKII Nguyễn Thị Diễm Hương, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM (Cơ sở 3) cho biết, Việt Nam có khoảng hơn 10.000 loài thực vật, trong đó có gần 4.000 loài có khả năng sử dụng làm thuốc. Trong số các loại cây thuốc, cây dừa cạn là một trong những loại cây quen thuộc được trồng quanh nhà làm cảnh. Bên cạnh đó, dừa cạn còn được biết đến là dược liệu để điều trị các bệnh lý như: đái tháo đường, tăng huyết áp, một số bệnh ngoài da, tẩy giun.
Cây dừa cạn là cây bản địa của vùng Madagascar ở Châu Phi. Cây dừa cạn còn được gọi là trường xuân, hoa hải đằng, bông dừa, dương giác, hoa tứ quý. Cây có tên khoa học Catharanthus roseus (L.) G. Don thuộc họ Apocynaceae (họ Trúc Đào).
Bác sĩ Diễm Hương cho biết, tại Việt Nam, cây dừa cạn thường có nhiều nhất tại các tỉnh ven biển, trên các bãi cát dưới rừng phi lao, có khả năng chịu đựng điều kiện khô cằn của vùng cát ven biển. Tuy nhiên, cây dừa cạn có thể trồng được ở mọi nơi, trừ những vùng khí hậu lạnh, vì cây dừa cạn không chịu được thời tiết lạnh.
Cây dừa cạn (ảnh minh hoạ)
Theo bác sĩ Diễm Hương, cây dừa cạn thuộc Họ Trúc đào (Apocynaceae), là một trong các Họ chứa hàm lượng alkaloid cao (khoảng 130 loại alkaloid). Từ cây dừa cạn chiết xuất được các terpenoid indole alkaloid (TIA) có nhiều dược tính quan trọng, góp phần điều trị một số bệnh lý như ung thư máu, tăng huyết áp, tiểu đường, tẩy giun, chữa sốt cao.
Hai loại alkaloid được sử dụng rộng rãi trong điều trị bệnh ung thư có trong cây dừa cạn là vinblastine và vincristine. Chúng là những chất ức chế mạnh sự phân chia tế bào, vì vậy góp phần ngăn chặn sự sinh trưởng của tế bào. Giống cây dừa cạn có hoa màu hồng tím có hàm lượng vincristine và vinblastine cao nhất.
“Tuy nhiên, hàm lượng những alkaloid trên chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trong tổng lượng alkaloid chứa trong cây dừa cạn (dưới 1/10.000). Ước tính phải mất 500kg lá cây dừa cạn khô mới sản xuất được 1g vinblastine”, bác sĩ Diễm Hương nói.
Theo y học cổ truyền, cây dừa cạn có tính mát, vị đắng, quy kinh Can, Thận; có tác dụng: tiêu viêm, giải độc, thanh nhiệt, bình can, trấn tĩnh, an thần, hạ áp.
Bác sĩ Diễm Hương cho biết, theo y học hiện đại, cây dừa cạn có tác dụng hỗ trợ điều trị ung thư, tiểu đường và hạ huyết áp. Thân và lá có thể dùng để chữa một số bệnh ngoài da. Ngoài ra, cây dừa cạn còn có tác dụng tẩy giun.
Việc sử dụng dừa cạn để điều trị bệnh không đúng cách có thể gây ra những tác dụng phụ chẳng hạn như: Bệnh thần kinh ngoại vi, táo bón, rụng tóc, mệt mỏi, buồn nôn, nôn, yếu cơ, giảm bạch cầu, chán ăn, viêm miệng.
Bác sĩ Diễm Hương khuyến cáo: “Cây dừa cạn là một trong thảo dược được trồng nhiều ở Việt Nam. Bên cạnh các tác dụng có lợi trong điều trị bệnh, cây dừa cạn cũng có thể gây ra những tác dụng phụ từ nhẹ đến nặng nếu sử dụng không đúng cách. Chính vì vậy, người bệnh cần đến các cơ sở y học cổ truyền uy tín để được khám và tư vấn điều trị một cách thích hợp, không nên tự ý sử dụng cây dừa cạn trong điều trị bệnh”, bác sĩ Hương nói.
Bác sĩ Diễm Hương cũng lưu ý thêm người bị huyết áp thấp, suy giảm chức năng gan, thiếu máu tuyết đối không sử dụng cây dừa cạn. Cần thận trọng khi sử dụng dừa cạn cho người mắc bệnh Gout, vì hoạt chất trong cây dừa cạn có thể tương tác với thuốc điều trị làm tăng nồng độ acid uric máu. Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú không sử dụng cây dừa cạn.