Thưa ông, vì sao nhiều trường hợp mắc bệnh sởi đã được phát hiện từ tháng 11, 12.2013 nhưng đến bây giờ, dịch sởi mới bùng phát ở một số địa phương?
- Sởi là bệnh nhiễm virus cấp tính lây qua đường hô hấp, do vậy có khả năng lây lan rất cao. Có thể nói, hầu hết những người không có miễn dịch với bệnh sởi khi tiếp xúc với người mang mầm bệnh đều có thể mắc sởi, không phân biệt lứa tuổi. Tuy nhiên, để bệnh sởi có thể lây lan rộng trong cộng đồng và bùng phát thành dịch thì cần có thời gian để tăng số người mang mầm bệnh tại một địa phương từ 1 bệnh nhân đầu tiên.
Số người bệnh càng nhiều, tốc độ lan truyền trong cộng đồng càng lớn và tạo cơ hội bùng phát dịch. Khả năng lây lan còn phụ thuộc vào mức độ miễn dịch cộng đồng, nơi nào có tỉ lệ miễn dịch cộng đồng thấp dịch sởi lây lan càng nhanh và nguy cơ xảy dịch càng lớn. VN đã khống chế bệnh sởi có hiệu quả trong nhiều năm nhờ tỉ lệ tiêm chủng cao, do vậy tốc độ lây lan sởi trong cộng đồng chậm đi, hơn nữa sởi thường chỉ bùng phát được thành dịch trong điều kiện thời tiết thuận lợi. Ở VN, mùa bệnh từ tháng 1 đến tháng 5 hàng năm do vậy sau môt thời gian âm ỉ, dịch sởi bùng phát vào thời điểm này không phải là điều quá khác thường.
Tại sao tỉ lệ tiêm chủng cao như vậy mà vẫn xảy ra dịch sởi ở một số địa phương?
- Điều đó liên quan đến lỗ hổng miễn dịch cộng đồng hay là số người không có miễn dịch bảo vệ. Dù tỉ lệ tiêm chủng có cao thì vẫn có một số lượng không nhỏ trẻ em không được tiêm, đặc biệt là ở vùng núi, vùng khó tiếp cận. Cũng cần nhấn mạnh rằng, chỉ khoảng 85% trẻ tiêm chủng có được miễn dịch phòng bệnh sởi. Như vậy, sau vài năm, số trẻ không có miễn dịch với sởi tích lũy lại thành con số lớn và trên quy mô quốc gia - con số đó có thể là hàng triệu trẻ - làm cho lỗ hổng trong miễn dịch cộng đồng càng lớn tạo điều kiện thuận lợi cho dịch sởi bùng phát. Nguy cơ này càng cao ở vùng núi, vùng khó khăn nơi mà tỉ lệ tiêm chủng thấp.
Việc tỉ lệ trẻ có được miễn dịch sau tiêm vaccine sởi chỉ đạt trên 85% có phải do chất lượng vaccine không đảm bảo? Và tại sao có nhiều trẻ mắc bệnh sởi trước lứa tuổi tiêm chủng?
- Tỉ lệ có miễn dịch bảo vệ sau tiêm vaccien sởi chỉ đạt trên 85% không liên quan tới chất lượng vaccine. Vaccine sởi hiện đang sử dụng ở VN là vaccine do VN sản xuất có chất lượng rất cao, rất an toàn. Việc sau tiêm có đạt được miễn dịch bảo vệ hay không phụ thuộc trước tiên vào miễn dịch bệnh sởi của trẻ do mẹ truyền cho có còn cao hay không vào thời điểm tiêm chủng. 15 đến 20 năm trở về trước, khi bệnh sởi còn phổ biến ở VN, có thể coi 100% người trưởng thành đã có miễn dịch với bệnh sởi nhờ đã mắc sởi lúc còn nhỏ, do vậy hầu như các bà mẹ đều có kháng thể chống sởi trong máu và truyền cho con khi mang thai.
Đại đa số trẻ bị giảm miễn dịch do mẹ truyền khi mang thai xuống dưới mức bảo vệ vào lúc 9 tháng tuổi, nên phải tiêm mũi vaccine sởi đầu tiên cho trẻ vào lúc 9 tháng tuổi. Ưu điểm của lịch tiêm này là phòng được bệnh sớm cho trẻ em, nhưng nhược điểm là còn khoảng 10-20% trẻ vẫn còn kháng thể cao trong máu để trung hòa kháng nguyên sởi trong vaccine và làm cho mũi tiêm không hiệu quả. Vì thế, cho trẻ tiêm mũi sởi 2 cho trẻ vào lúc 18 tháng tuổi để các cháu chưa có miễn dịch hoặc chưa được tiêm mũi đầu có kháng thể bảo vệ phòng bệnh sởi.
Trẻ bị mắc sởi sớm trước 9 tháng tuổi vì có một số bà mẹ không có miễn dịch phòng bệnh sởi, nên khi sinh con, trẻ không có miễn dịch với sởi. Cũng có thể do trẻ bị suy dinh dưỡng, thiếu hụt vitamine A hoặc mắc các bệnh khác nên miễn dịch do mẹ truyền sang mất sớm.
Sởi là bệnh có thể tự khỏi, song vì sao đã có 5 trẻ tử vong do sởi?
- Sởi là bệnh có diễn biến nhẹ và có thể tự khỏi, song rất cần lưu ý sởi là bệnh rất dễ có biến chứng nặng gây tử vong và là một trong các bệnh truyền nhiễm có số tử vong cao nhất. Vì vậy, không được chủ quan khi trẻ mắc bệnh sởi. Sởi không có thuốc điều trị đặc hiệu, việc điều trị là nhằm điều trị triệu chứng, song rất quan trọng khi có các biến chứng để giảm tử vong. Trong nhiều năm qua ở VN hầu như không có ca tử vong do sởi, chính vì chủ quan nên những trường hợp trẻ mắc bệnh sởi bị tử vong vừa qua là do tiếp cận với dịch vụ y tế quá chậm.
- Xin cám ơn ông!
