Trong chuyến điều tra khảo sát các điểm di tích trên địa bàn huyện Phú Lộc, Phòng Văn hóa và Thông tin đã tìm thấy 3 chân cột trụ đá trong vườn nhà ông Phan Ga (64 tuổi, thuộc KV 4, Thị trấn Phú Lộc, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế) còn khá nguyên vẹn với kích thước vuông 60cm, cao 30cm, đường kính hộc trụ 25cm, sâu 10cm với rất nhiều khả năng có thể là những chân trụ dùng để dựng cột đỡ mái che rùa đá.
3 chân trụ đá được phát hiện ở nhà ông Ga
Ông Ga cho biết: "Tôi mua lại mảnh đất này đã mấy chục năm nay, tuy nhiên khi làm nhà thì tôi phát hiện ra các trụ đá này. Ban đầu là 2 trụ đá đặt gần nhau, nhưng cách đây vài năm thì tôi phát hiện thêm 1 trụ đá nữa nằm cách 2 trụ kia khoảng 5 mét, nhưng do nó quá lớn và nặng nên không thể di chuyển được".
Ngoài 3 chân cột trụ đá vừa tìm thấy thì trước đó người dân xóm rùa đã phát hiện ra một con rùa được tạc bằng đá từ hằng trăm năm. Theo cụ Nguyễn Văn Đằng (86 tuổi) - người đã sống khá lâu tại xóm Rùa cho biết rùa đá có mặt tại xóm Rùa từ rất lâu, nghe cha - chú cụ kể lại thời các cụ còn nhỏ thì rùa đá đã có mặt, và tên gọi xóm Rùa ra đời cũng chính là lấy tên của rùa đá.
Trước đây rùa được phát hiện nằm dưới ruộng, đối diện hiện nơi đang thờ khoảng 25m. Sau đó được bà con nhân dân đưa lên mặt đất, xây bệ đỡ dựng tạm ngoài trời. Năm 2010 ông Võ Hữu Phước đã phát nguyện hỗ trợ kinh phí xây dựng am thờ ổn định cho đến ngày nay.
Rùa đá được người dân phát hiện và lập miếu thờ. Trên đầu rùa có khác chữ “Vương” theo tiếng Hán và các hoa văn được chạm khác khá sắc xảo.
Anh Nguyễn Tiến Vinh, cán bộ Phòng Văn hóa và Thông tin cho biết, rùa đá có chiều dài 1.7m, rộng 1.2m, cao 0.5m, ước nặng chừng khoảng 3 tạ được tạc từ đá Thanh nguyên khối.
Các hoạ tiết được tạc khá cầu kỳ, chi tiết còn khá rõ ràng như mắt, mí mắt, lằn ở cổ, lằn ở lưng, sống lưng, tai, mũi…Trên lưng có ô lõm lớn hình chữ nhật kích cỡ 30 x 24 cm, có khả năng là điểm để đặt bia đá nhưng đến nay vẫn chưa tìm thấy. Đặc biệt trên đỉnh đầu rùa đá có khắc nổi chữ “Vương” bằng chữ Hán còn khá rõ.
Ngoài rùa đá và các chân trụ đá vừa phát hiện, thì xung quanh xóm Rùa còn phát hiện thấy nhiều gạch vồ, ngói lợp âm dương, đồ sành sứ vỡ nằm nổi xung quanh xóm Rùa. Nhiều hộ gia đình trong xóm cho biết, khi đào thường thấy loại gạch này. Nhiều nhà đào xung quanh vườn sâu chừng 60 - 70cm thấy luôn cả nền từ 5 - 7 lớp được làm bằng gạch vồ.
