Ông Nguyễn Viết Vân nhập ngũ từ năm 1966, tham gia giảng dạy nhiều thế hệ trẻ ngay trong chiến trường. Trải qua nhiều lần “vào sinh ra tử”, cuộc sống đối với ông ngày càng đáng trân trọng hơn.
Đã có lần ông cũng bị phát giác, treo cổ lên cành cây rồi dùng roi mây thi nhau đánh đến tứa máu, ròng rã suốt mấy ngày trời. Chúng bắt ông phải khai ra hoạt động của bộ đội, nhưng ông vẫn cam chịu đòn tra tấn để giữ bí mật.
Chiến tranh kết thúc, ông Nguyễn Viết Vân hiện đang là Hội trưởng Hội cựu chiến binh phường Kim Mã (Ba Đình, Hà Nội và là Chủ nhiệm Câu lạc bộ (CLB) cai nghiện và tự quản B93. Sau năm 1975, chứng kiến cảnh thanh niên trai tráng của phường ngày càng dấn sâu vào con đường sa ngã, ông không thể ngồi yên.
Ông Nguyễn Viết Vân.
Là người lính trở về sau chiến tranh, mang trong người chất độc màu da cam, hiện trên đầu ông vẫn còn hai mảnh vỡ của bom đạn nhưng với bản tính là người nghĩa hiệp, ông Vân không chịu nghỉ ngơi mà tiếp tục bước vào một chiến trường khác, đầy khốc nghiệt.
Đó là chiến trường thời hiện đại với sự xuống cấp về đạo đức, nhân cách của giới trẻ trong hành vi, lối sống như: nói tục, đánh nhau, đặc biệt là nghiện ma túy, nhiễm HIV và mại dâm
Ông Vân “ma túy”, ông Vân “mại dâm” đã trở thành cách gọi thân mật mọi người dành cho ông Nguyễn Viết Vân. Hàng ngày, ông Vân vẫn miệt mài với công việc để góp phần ngăn chặn tệ nạn xã hội.
Ông Vân cho biết, tệ nạn xã hội tại Kim Mã vô cùng nhức nhối. Có một thời gian, khi bước chân tới những địa điểm như ngõ 170, 147, bến xe Kim Mã... nhiều người phải nhón chân để không bị kim tiêm đâm vào.
Đe dọa “bị giết” là chuyện…bình thường
Trước tình trạng này, ông Nguyễn Viết Vân đã ân cần gọi lần lượt từng thiếu nhiên nói tục, chửi bậy, đánh nhau, nghiện ma túy tới nói chuyện. Sau đó, ông còn đến từng gia đình tìm hiểu tâm lý, hoàn cảnh để có cách cư xử sao cho khéo.
Ông phân tích cho những thanh niên nghiện ma túy: Các cháu không phải là những người phạm tội mà là những người mắc bệnh, không phải đi cai nghiện mà là đi chữa trị, chỉ cần các cháu có ý chí là có thể vượt qua. Dần dà, từng cá nhân trong số 215 người đã hiểu ra và tình nguyện đi vào trại cai nghiện.
Công việc của ông ngoài sự kiên nhẫn, lòng dũng cảm cần phải có lòng yêu thương con người, hiểu biết để chỉ cho thanh niếu niên sa ngã biết rằng: Sai ở đâu, sai như thế nào, sẽ dẫn đến hậu quả gì?
Ông Vân còn là người sáng lập ra Hội "Bạn giúp bạn” sau đó là Hội “Đoàn kết” nhằm gắn kết những thanh niên hư hỏng lại trong một môi trường sinh hoạt và làm việc chung. Mô hình này giúp giảm tỷ lệ thanh niên gây rối công cộng và nghiện ma túy đáng kể.
Tuy nhiên, ông Vân cho biết, ngoài xã hội có nhiều đối tượng cứng đầu. Khi bị đối tượng hù dọa cũng phải biết cách đối phó, phải hết sức tế nhị, mềm mỏng mà quyết đoán.
Trong một lần thực hiện nhiệm vụ, một thanh niên khét tiếng trong vùng đã đến và nói với ông rằng: "Tôi nghe ông cũng là người có máu mặt, hôm nay tôi với ông thử đọ gan với nhau xem thế nào. Ở đây có một con dao, bây giờ tôi chặt tay ông, ông chặt tay tôi, ai không dám làm thì chịu thua".
Ông Vân liền cười phẩy và nói: “Tưởng anh có trò gì hay chứ trò này thì thường thôi. Muốn thử thì đưa dao đây, tự tôi sẽ chặt tay mình chẳng cần ai phải chặt cả”. Nghe xong hắn trợn mắt lên kinh ngạc, lát sau chắp tay trước mặt vái ông rồi cất lời: “Từ nay em xin nghe lời anh, anh dạy gì em xin theo”. Không lâu sau, thanh niên này đã từ bỏ chốn giang hồ nghiện ngập, theo ông Vân gia nhập CLB B93.
Ông Vân còn ra tay “dẹp loạn” đoạn đường Thanh Bảo (Kim Mã) vốn là trung tâm buôn bán ma túy. Ông kể, cái thời đó mua ma túy tại Thanh Bảo còn đơn giản hơn…mua một mớ rau muống. Một đoạn chưa đầy 200 mét vuông nhưng hơn 20 người bán ma túy.
Nhờ việc thẳng tay trừng trị nên đoạn đường này "sạch sẽ" trở lại. Sau lần đó, ông Vân bị một toán thanh niên cầm dao găm đến hỏi.
Khi mặt đối mặt, ông Vân liền cởi chiếc áo sơ mi đang mặc quấn lại thành dây rồi lập tức thủ thế, cùng lúc đó ông hét lớn: “Tao Vân đây, đứa nào muốn chém thì cứ lao vào”.
Vừa nghe thấy thế cả bọn đã đứng khựng lại, tên cầm dao quay ra nói với đồng bọn: “Gặp lão này là không xong rồi, rút thôi”. Thế là cả bọn quay đầu bỏ chạy.
Ông Vân cho biết, có lần ông đã nhảy từ trong xe ô tô ra ngoài để rượt đuổi chúng nên chúng biết được ông cũng là người giỏi võ nên cũng sợ.
Việc ông bị viết thư, gọi điện hay chỉ thẳng mặt đe dọa "sẽ giết chết" là chuyện...bình thường.
Nhiều thanh niên trước khi đi trại giáo dưỡng hay trại cai nghiện đều chỉ tay thẳng mặt vào ông mà nói: “Người đầu tiên sau khi trở về tao giết là mày".
Thậm chí có lần ông còn bị đánh lén ngay trong đêm tối nhưng nhờ bản lĩnh và giỏi võ nên ông đều vượt qua.
Thế nhưng, không lâu sau đó họ đã nhận ra lỗi của mình và gọi ông Vân bằng "bố". Giờ đây, ông đã có rất nhiều người "con" đều là những người sau cai nghiện trở về.
Chuyện một gã thanh niên bị HIV giai đoạn cuối, trước khi chết chỉ yêu cầu gặp "bố Vân" là kỷ niệm ông nhớ mãi. Thế rồi "bố Vân” đã giúp người đó dần khỏe lại bằng những kinh nghiệm thực tế tiếp xúc với bệnh nhân của mình.
Tết năm ấy, hai vợ chồng gã thanh niên còn đến chúc tết "bố Vân” cũng là món quà vô giá ông nhận được.
Đó là lý do tại sao ông lại yêu quý và nguyện cống hiến cho công việc của mình, mặc dù vợ con ông không ít lần vì quá lo lắng nên khuyên ông từ bỏ, dù nhiều người nó rằng ông “gàn dở”. Thế nhưng ông Vân luôn đinh ninh: “Vân này còn sức là còn làm. Ông trời bỏ quên tôi mấy lần chết hụt ở chiến trường thì sá gì một lần chết ở chính quê hương mình vì việc nghĩa”.
Ông Vân còn đi nộp từng đơn xin việc cho những người sau cai nghiện cùng gia đình của họ. Ngày nay, Hội tự quản B93 của ông đã có một đội ngũ thành viên rất tâm huyết với công việc, sống tình nghĩa với nhau như một gia đình. Đó đều là những thanh niên đã cai nghiện trở về, mong muốn giúp đỡ những người lầm lạc như mình trước kia.
Tình trạng quấy nhiễu trong phường cũng giảm dần. Thế nhưng, ông Vân chưa bao giờ thôi lo lắng. Bởi xã hội ngày càng phát triển, đồng hành đó là nhiều biểu hiện văn hóa thấp kém của thế hệ trẻ ngay từ khi các em đang sống trong môi trường giáo dục của gia đình, nhà trường.