Theo nghi lễ cổ truyền của dân tộc, ngày 23 tháng Chạp hàng năm là ngày Táo quân cưỡi cá chép bay về trời để báo cáo các việc trong gia đình của một năm cũ. Táo Quân (còn được gọi là Táo Công), là vị thần bảo vệ cho cuộc sống gia đình, thường được thờ ở nơi nhà bếp, cho nên còn được gọi là Vua Bếp. Lễ cúng ông Táo được các gia đình chuẩn bị rất kỹ lưỡng và coi trọng.
Lễ vật chuẩn bị cho cúng Táo quân gồm mâm cỗ mặn, bánh kẹo, rượu, trầu cau, hoa quả. Cùng với đó là 3 bộ mũ áo. Hai mũ cánh chuồn dành cho các Táo ông, một mũ không có cánh chuồn dành cho Táo bà. Cùng với đó là hia hài Táo quân cùng vàng nén.
Khi mua cần lưu ý màu sắc của mũ, áo hay hia ông Công thay đổi hàng năm theo ngũ hành.
Chẳng hạn: Năm hành kim thì dùng màu vàng
Năm hành mộc thì dùng màu trắng
Năm hành thủy thì dùng màu xanh
Năm hành hỏa thì dùng màu đỏ
Năm hành thổ thì dùng màu đen.
Lễ vật cúng ông Công, ông Táo ở 3 miền đất nước cũng khác nhau. Người miền Bắc thường cúng cá chép còn sống thả trong chậu nước, với ngụ ý "cá hóa long" - cá sẽ biến thành Rồng đưa ông Táo về trời. Miền Trung thường cúng một con ngựa bằng giấy với yên, cương đầy đủ. Ở miền Nam thì đơn giản hơn, người ta chỉ cúng mũ, áo và đôi hia bằng giấy là đủ.
Theo tục xưa, riêng đối với những nhà có trẻ con, người ta còn cúng Táo Quân một con gà luộc nữa. Gà luộc này phải thuộc loại gà cồ mới tập gáy (tức gà mới lớn) để ngụ ý nhờ Táo Quân xin với Ngọc Hoàng Thượng Đế cho đứa trẻ sau này lớn lên có nhiều nghị lực và sinh khí hiên ngang.
Mâm cúng ông Táo thường có các món như sau:
1 đĩa gạo
1 đĩa muối
5 lạng thịt vai luộc
1 bát canh măng
1 đĩa xào thập cẩm
1 đĩa giò
1 con cá chép rán (hoặc cá chép sống)
1 đĩa xôi gấc
1 đĩa hoa quả
3 chén rượu
1 quả cau, lá trầu
1 lọ hoa cúc
1 tập giấy tiền, vàng mã
Lễ cúng tiễn đưa Ông Táo chầu Trời thường được cúng vào tối ngày 22 tháng Chạp Âm lịch hàng năm. Người ta quan niệm, lễ cúng ông Táo cần phải được tiến hành trước khi ông Táo bay về trời báo cáo Ngọc hoàng, tức là trước 12h trưa ngày 23 tháng Chạp.
Nếu gia chủ có ban thờ Táo quân đặt gần bếp thì thắp hương ở ban thờ này. Nếu không có thì thắp hương ở ban thờ gia tiên.
Sau khi bày biện đồ lễ, gia chủ thắp hương và khấn vái xong, đợi hương tàn thì thắp thêm một tuần hương nữa để lễ tạ. Xong xuôi các công đoạn đó, đồ vàng mã được đem đốt cùng với bài vị cũ. Sau đó người ta lập bài vị mới cho Táo Công, thả cá chép ra ao, hồ, sông, suối… để cá chở ông Táo lên chầu trời.
