Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường chia sẻ về một số điểm mới trong Hiến pháp vừa được thông qua tại chương trình Dân hỏi Bộ trưởng trả lời tối 9/3.
Nói về vấn đề quyền con người, Bộ trưởng Tư pháp Hà Hùng Cường cho biết, điều này được thể hiện ở 4 điểm rất lớn. Thứ nhất, nếu Hiến pháp 1992, quyền cơ bản và nghĩa vụ của công dân đã được quy định ở chương 5 thì Hiến pháp vừa được thông qua đã được nâng lên và quy định ngay tại chương 2, sau chương về chế độ chính trị. Điều đó thể hiện tầm quan trọng của vấn đề quyền con người, quyền công dân được quy định trong Hiến pháp.
Vấn đề thứ hai quan trọng hơn, khi ngay điều 14 – điều đầu tiên của chương này đã xác định hai nguyên tắc rất quan trọng: Một là quy định rất rõ, ở nước ta quyền con người, quyền công dân trong lĩnh vực dân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm thực hiện theo quy định của Hiến pháp và pháp luật. Bên cạnh đó cũng tại điều này, khoản 2 Hiến pháp khẳng định, những quyền cơ bản đó của con người, của công dân chỉ có thể hạn chế bằng luật và chỉ trong nhưng trường hợp cần thiết như: Lí do quốc phòng an ninh quốc gia, bảo đảm an toàn và trật tự công cộng, bảo đảm sức khỏe cộng đồng…
Thứ ba, Hiến pháp mới phân biệt rõ chỗ nào là quyền con người, chỗ nào là quyền công dân. Trong số 26 điều quy định trực tiếp về quyền con người, quyền công dân thì có đến 15 điều quy định về quyền con người. Nghĩa là những quyền tự nhiên của con người, người ta sinh ra đã có rồi, không phải ai ban phát cả, mà trách nhiệm của nhà nước phải bảo vệ, bảo đảm thực hiện những quyền đó.
Cuối cùng, không những Hiến pháp 2013 kế thừa phát triển làm sâu sắc những quyền mà con người, quyền công dân đã được quy định ở trong Hiến pháp 1992 mà còn mở rộng phát triển bổ sung các quyền khác. Chẳng hạn về vấn đề về mở rộng phát triển như quyền sống. Lần đầu tiên Hiến pháp chúng ta quy định: Mọi người đều có quyền sống, tính mạng con người được pháp luật bảo hộ, và việc tước đi tính mạng của con người chỉ bằng luật định.
Bộ trưởng khẳng định, việc Quốc hội thông qua bản Hiến pháp 2013, là một bước tiến lớn về nhận thức và tư duy lý luận của Đảng và Nhà nước ta về vị trí và vai trò của Hiến pháp trong việc công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm thực hiện các quyền con người, quyền công dân.
Một số quyền cho đến ngày hôm nay, còn đang bị “treo” hoặc bị chậm cụ thể hóa, một phần do chưa được đưa chương trình xây dựng luật của Quốc hội, và một phần do lỗi của các cơ quan chuẩn bị dự án luật.
Khắc phục tình trạng này, căn cứ Nghị quyết Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã ban hành kế hoạch thực hiện Hiến pháp và Chính phủ cũng ban hành kế hoạch để thực hiện Nghị quyết của Quốc hội và kế hoạch của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Trong đó xác định quyền con người, quyền công dân là một trong hai lĩnh vực được ưu tiên để Quốc hội quan tâm ban hành các điều luật.
Bộ trưởng Hà Hùng Cường cho biết,có đến 28 đạo luật sắp tới đây cần được sửa đổi bổ sung, cần được ban hành mới để chúng ta cụ thể hóa trực tiếp những quy định của Hiến pháp về quyền con người, quyền công dân. Trong 28 văn bản đó, có 12 văn bản thuộc lĩnh vực quyền dân sự chính trị và 16 văn bản thuộc lĩnh vực quyền kinh tế văn hóa xã hội của người dân. Tới đây Quốc hội họp sẽ thông qua chương trình xây dựng pháp luật của 2015.
Một điểm được dự luận xã hội rất quan tâm là việc liên quan tới một số vụ án oan sai, như vụ ông Nguyễn Thanh Chấn ở Bắc Giang. Với việc ban hành các văn bản luật tới đây, tình trạng trên sẽ được khắc phục thế nào? Theo Bộ trưởng Hà Hùng Cường, đây là một trong những điểm rất quan trọng vừa được sửa đổi, bổ sung và quy định rất sâu sắc trong Hiến pháp 2013. Ví dụ như, lần đầu tiên Hiến pháp khẳng định tòa án xét xử phải bảo đảm nguyên tắc tranh tụng, có nghĩa là phải có người bào chữa, phải có luật sư.
Bên cạnh đó quyền được mời luật sư bào chữa đã được mở rộng ra. Trước đây theo quy định của Hiến pháp, cũng như của Bộ luật Tố tụng hình sự, người dân có quyền mời luật sư khi bị khởi tố bị can. Còn bây giờ Hiến pháp đã bổ sung người bị bắt, kể cả bắt quả tang rồi người bị giữ, tạm giữ, người bị tạm giam, người bị điều tra đều có quyền tự mình bào chữa hoặc mời luật sư bào chữa, mục đích nhằm tránh những oan sai đáng tiếc.
Hay điều quan trọng khác, Hiến pháp lần này đã làm rõ hơn nguyên tắc suy đoán vô tội. Nghĩa là bây giờ có thêm một điều kiện rất quan trọng đó là việc buộc tội phải được chứng minh thì mới có bản án. Bộ trưởng Cường dẫn dụ thêm một điểm nữa Quốc hội cũng rất quan tâm, yêu cầu người bị xét xử phải được tòa án xét xử đúng trình tự và đúng thời hạn luật định.
“Tất cả những điều đó đều là những quy định mở, để cho những bộ luật, đạo luật sắp tới đây có những quy định cụ thể bảo vệ cho những người chẳng may rơi vào vòng lao lý như vậy để làm sao khắc phục được những oan sai như trường hợp của ông Chấn vừa qua”.
Cũng theo Bộ trưởng Cường, với những quy định mới của Hiến pháp này, Bộ luật Tố tụng hình sự có một điểm rất quan trọng, đó là phải quy định rất cụ thể quyền được bào chữa của người từ khi bị bắt, bị tạm giam, bị giữ, bị khởi tố xét xử, quyền của luật sư ra sao…
