Căn nhà của vợ chồng ông Hà Tiến Sớ (75 tuổi) và bà Trương Thị Vườn (68 tuổi) ở thôn 1 xã An Ninh (Bình Lục, Hà Nam) trông thê thảm. Đó là ngôi nhà Nhà nước hỗ trợ trong chương trình xóa nhà không an toàn chứ cứ như hoàn cảnh gia đình ông bà thì chẳng dựng nổi nhà mà ở.
Ông Sớ đang bị đau nằm một chỗ nhưng không có thuốc. Ông móc mấy củ khoai lang giấu trong chiếc mũ len ra ăn thay bữa. Khoai của người hàng xóm cho, ông bà nấu kỹ, thấy dễ nuốt hơn cơm. Vợ ông, bà Vườn cũng ốm đau quặt quẹo nhưng không biết bệnh gì vì chưa đi khám bao giờ.
Ông Sớ bảo, hai ông bà có 3,9 sào ruộng, làm không đủ ăn do không có sức để chăm sóc. Vốn cũng chẳng có để chăn nuôi nữa. Vậy nhưng gia đình ông bà không được đưa vào danh sách hộ nghèo. Chuyện lạ, nhưng ở vùng quê này đã trở thành chuyện bình thường rồi.
Không đủ ăn, nhưng ông Sớ phải nhường suất hộ nghèo cho con gái. Ảnh: Nông nghiệp Việt Nam.
Thực ra, thời điểm đề cử danh sách hộ nghèo của năm nay, trưởng thôn 1 là ông Trương Đình Điển cũng lưu tâm đến ông bà.
Ông Điển cũng mong ông Sớ, bà Vườn được nghèo để có cái thẻ bảo hiểm mà đi khám bệnh chứ đau ốm thường xuyên như ông bà mà không có thuốc men thì chẳng biết đổ xuống lúc nào. Chưa kể, những dịp Tết nhất còn có quà, được hỗ trợ thêm vài chục cân gạo.
Nhưng ngặt nỗi ông bà có cô con gái lỡ dở tên Hà Thị Hà. Chị Hà xấu duyên nên chỉ xin người ta đẻ đứa con, không lấy chồng.
Chị không đủ tiền dọn ra ở riêng, chỉ cất thêm túp lều cạnh nhà bố mẹ. Ngày thường thì ở, nắng mưa thì lại sang tá túc với ông bà. Ông bà còn cắt cho ít ruộng, hai mẹ con bấu víu vào đấy để nuôi nhau.
Trưởng thôn Điển nói, xét hộ nghèo căng lắm. Xã khống chế cho các thôn chỉ được phép “tuyển” lấy 10% hộ nghèo thôi.
Thôn 1 có 202 hộ, 630 khẩu, năm ngoái còn được nghèo hơn 30 hộ, năm nay chỉ thị của trên phải giảm quyết liệt, giảm mạnh nên thôn 1 chỉ 23 hộ được phép nghèo.
Chủ trương là thế mà người dân vẫn bầu thành 28 hộ. Thế là phải bầu lại, bỏ phiếu kín rồi căn cứ vào tỷ lệ phiếu mà lấy từ trên xuống.
Ai cũng muốn nghèo. Người thì xin nghèo để nuôi con đi học, người lại xin nghèo để có cái thẻ bảo hiểm, đi khám bệnh. Hộ nghèo lại còn được trợ cấp mỗi tháng 30 nghìn tiền điện.
Ở quê vốn chi phí nặng nề, đỡ được khoản nào hay khoản nấy. Vì thế cái sổ hộ nghèo thành ra quan trọng. Nhưng chỉ tiêu 10% thì chỉ được lấy 10%, trưởng thôn có thương, có muốn chiếu cố thế nào cũng phải đóng khung trong giới hạn 23 hộ, nên phải có người chịu thiệt thòi.
Trước tình cảnh ấy, ông Sớ và bà Vườn phải nhường suất hộ nghèo cho con gái để cho thằng cháu ngoại tên Hà Tiến Hùng được đi học. Nhiều bận không còn hạt gạo nào, sức già chẳng biết trông vào thu nhập gì mà cứ phải thoát nghèo vì hết chỉ tiêu.
Vì chuyện ấy mà bây giờ nhìn vào gia đình ông bà Sớ rất lạ. Hai hộ nhưng ở chung nhà, làm chung ruộng nhưng lại ăn riêng nồi. Chẳng ai có thể giúp được cho ai bữa nào vì họ đều khổ cả.
Xã An Ninh chủ yếu là ruộng với ao hồ. Các thôn được sắp xếp nối liền nhau thành vòng tròn theo chiều kim đồng hồ, vì vậy mà thôn 1 với thôn 9 nằm cạnh nhau.
Cũng giống như thôn 1, thôn 9 xã An Ninh phải thoát nghèo theo chỉ tiêu. Đợt bình xét năm nay, 174 hộ của thôn 9 xã An Ninh chỉ được phép nghèo trong giới hạn 19 hộ.
Căn nhà bà Trần Thị Lẫy được dựng trên nền xi măng, cái nơi mà bà nói tránh đi là “khu vực chăn nuôi” trước đây, còn trưởng thôn Trần Trọng Tháp chẳng được tế nhị như thế. Ông gọi trắng ra là nền chuồng lợn.
“Nói cho xấu hổ, ai muốn nghèo, muốn khổ thế này đâu. Nhưng không nghèo, không khổ không được ấy chứ. Không có thu nhập gì cả, chi tiêu lại nhiều nên nghèo thôi”, bà Lẫy than.
Bà Lẫy có 4 người con. Hai đứa đã dựng vợ gả chồng, còn lại một trai một gái. Đứa con trai đi làm công cho người ta ở miền Nam. Đứa con gái đi học cao đẳng trên Phú Thọ. Một mình bà làm 2 sào ruộng.
Bà bị bệnh nặng tai, hễ cứ ra đồng một lúc là nặng đầu rồi ngất xỉu. Hai sào ruộng ấy thường phải nhờ con cháu cấy hộ hoặc thuê người làm, đến vụ trả sản lượng cho họ.
Chồng bà mất đã 4 năm nay, mất ngay thời điểm gia đình có dự định cất mái nhà. Dự định làm nhà giờ đã theo ông thành thiên cổ.
Móng nhà trơ trơ bao nhiêu năm rồi mà bà vẫn phải sống trên nền “khu chăn nuôi”. Lạ một điều, gia đình bà không nằm trong diện hộ nghèo của thôn 9.
Bà Nhung chỉ mong được hộ nghèo để chữa bệnh cho con. Ảnh: Nông nghiệp Việt Nam.
Trong thôn 9 còn có nhiều gia đình chung cảnh không được nghèo với bà Lẫy. Lạ nhất là trường hợp bà Lê Thị Nhung (74 tuổi).
Bà Nhung là vợ liệt sĩ, một mình nuôi 3 con gái, trong đó một cô sức khỏe yếu, một cô bệnh tim bẩm sinh, chủ yếu là nằm một chỗ, không ở viện thì ở nhà. Bà Nhung già rồi nên toàn bộ 4,5 sào ruộng dồn hết lên vai cô chị cả tên là Trần Thị Mến.
Bà Nhung ao ước: "Nhà tôi không cần nghèo để nhận gạo, vì ăn go ăn ghém thì cũng đủ. Không cần nghèo để vay vốn này vốn khác. Chỉ xin nghèo để cho đứa con gái út có cái thẻ khám bệnh.he
Nó bị bệnh tim bẩm sinh, nằm viện nhiều hơn nằm nhà. Tiền đâu ra mà đi viện mãi được. Bây giờ chạy vạy, vay mượn được ai thì cứ vay, đến lúc không còn vay ai được nữa thì nguy”.
Trưởng thôn Tháp giải thích đã xin nhiều lần, nhưng cũng chỉ được chiếu cố lên 11% hộ nghèo. Mà tiêu chí hộ nghèo gần đây cũng lạ lắm, thu nhập không phải là yếu tố quyết định. Hộ nghèo chủ yếu rơi vào các trường hợp ông già bà lão, không có sức lao động.
"Riêng diện ấy thôn này đã mấy chục hộ rồi. Phải loại dần dần để lấy cho đủ chỉ tiêu. Còn những trường hợp như bà Lẫy, bà Nhung thì nghèo thật đấy, làm gì có nguồn thu nhập nào. Nhưng không được nghèo vì suất nghèo phải dành cho người khác.
Thôn 9 có khoảng 30 hộ không kiếm nổi 300 nghìn mỗi tháng chứ đừng nói là đủ chỉ tiêu thoát nghèo", ông Tháp nói.
