Sự thay đổi lập trường của Tổng thống Macron
Không lâu sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào tháng 2/2022, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã tích cực tìm cách giải quyết cuộc xung đột này bằng con đường ngoại giao.
Trong mùa hè đầu tiên của cuộc xung đột, ông Macron cho rằng điều quan trọng là không khiến Moscow bị bẽ mặt và trật tự an ninh châu Âu bao gồm Nga nên được thiết lập.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Ảnh: AFP
Tuy nhiên, kể từ năm ngoái, Moscow đã dịch chuyển đáng kể sang chính sách ngoại giao cứng rắn. Tại một hội nghị ở Paris vào tháng trước, Tổng thống Pháp Macron nhận định, khả năng triển khai quân đội phương Tây tới Ukraine để chiến đấu với Nga không bị loại bỏ - một đề xuất khiến Moscow không hài lòng và các đối tác chính của Ukraine nhanh chóng bác bỏ.
Phát biểu tại Prague, Cộng hòa Séc ngày 5/3, Tổng thống Macron tuyên bố châu Âu không thể "hèn nhát" khi đối phó với Moscow. Câu hỏi đặt ra là điều gì đã dẫn đến sự thay đổi lập trường của ông Macron?
Động thái của Tổng thống Pháp Macron diễn ra giữa bối cảnh Ukraine đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng trên chiến trường và sự hỗ trợ quân sự từ phía Mỹ bị trì hoãn.
Trong khi mục tiêu chính là giữ vững chiến tuyến thì Kiev đối mặt với vấn đề thiếu lực lượng khi đứng trước một đối thủ gấp 3 lần về dân số. Tình trạng thiếu đạn dược cũng là một thách thức đáng kể khác sau cuộc phản công thất bại mà nước này tiến hành vào năm ngoái. Ukraine đang vật lộn để mở rộng quy mô quân đội.
Có những lo ngại ở phương Tây rằng những diễn biến trên sẽ khuyến khích Moscow hành động quyết đoán hơn, không chỉ ở Ukraine mà còn ở Moldova, Nam Kavkaz và khu vực Sahel.
Trong khi đó, Paris ngày càng lo ngại về cuộc chiến tranh lai của Nga - được cho là đang tăng cường nhằm chống lại Pháp và các thành viên EU khác (hybrid warfare - được mệnh danh là chiến tranh thế hệ 5 - là một chiến lược quân sự sử dụng chiến tranh chính trị đồng thời với chiến tranh thông thường, chiến tranh bất thường và chiến tranh mạng - ND).
Ngoài ra, Tổng thống Macron muốn nâng cao tầm nhìn về quyền tự chủ chiến lược của châu Âu trước Washington và chứng minh khả năng của châu Âu trong việc hỗ trợ Kiev mà không cần trông cậy vào Mỹ, đặc biệt trước kịch bản ông Donald Trump có thể có nhiệm kỳ tổng thống thứ hai.
"Rõ ràng, những mối lo ngại về nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump đã khiến châu Âu nhận ra rằng họ cần hành động nhiều hơn để bảo vệ chính mình. Nhận thức này trên khắp châu lục đã góp phần khiến ông Macron thúc đẩy quyền tự chủ chiến lược", Artin DerSimonian, học giả cấp cao trong chương trình Á-Âu tại Viện Quincy về Quản lý Nhà nước có trách nhiệm cho hay.
Tăng cường quyền tự chủ của châu Âu
Một số nhận định trong chiến dịch tranh cử hồi tháng trước của cựu Tổng thống Donald Trump đã khiến các nhà hoạch định chính sách châu Âu lo ngại.
Tại một sự kiện ở Nam Carolina, ông Trump tuyên bố ông sẽ khuyến khích Nga "làm bất kỳ điều gì họ muốn" với bất kỳ thành viên NATO nào không đáp ứng các nguyên tắc chi tiêu.
Trong khi đó, Tổng thống Macron liên tục cảnh báo các nước châu Âu khác rằng lập trường của Mỹ về cuộc xung đột ở Ukraine đã dịch chuyển.
"Dĩ nhiên, chúng tôi hoan nghênh Mỹ bất cứ lúc nào. Chúng tôi hiểu chúng tôi phụ thuộc vào sự đảm bảo an ninh của Washington như thế nào. Nhưng thực tế chúng tôi không thể trông cậy mãi vào Mỹ. Đây là điều mà nhiều nước châu Âu đang dần nhận ra. Điều này chắc chắn luôn nằm trong tâm trí ông Macron", nhà quan sát Mathieu Droin, học giả tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế đánh giá.
Trong khi đề xuất của Tổng thống Macron về việc gửi lực lượng quân sự phương Tây đến Ukraine phần lớn bị hầu hết các đồng minh NATO bác bỏ thì các quốc gia vùng Baltic như Estonia, Latvia và Litva cũng như một số quốc gia gần Nga hơn về mặt địa lý lại hoan nghênh quan điểm này.
Trong cuộc xung đột Nga - Ukraine và nhiều năm trước đó, một số nước Trung và Đông Âu tin rằng các quan chức ở các nước thành viên Tây Âu của NATO, bao gồm cả Pháp, đã quá "háo hức xoa dịu Điện Kremlin và không nhận thức được mối đe dọa hiện hữu".
Ông DerSimonian cho rằng: "Lập trường cứng rắn của Tổng thống Macron đối với Ukraine có thể là một nỗ lực nhằm cải thiện những lo ngại ở phía Đông châu lục. Cho dù Tổng thống Macron có làm theo những gì mình tuyên bố hay không thì chắc chắn ông ấy đã giành được sự ủng hộ ở Đông Âu và điều này có thể sẽ hữu ích trong các kế hoạch chiến lược tương lai của Pháp".
Ông Droin cho biết ngoại trừ các trường hợp ngoại lệ như Hungary và Slovakia, các quốc gia ở Đông và Trung Âu là những quốc gia “lên tiếng ủng hộ Ukraine mạnh mẽ nhất” và “hoan nghênh nồng nhiệt” sự thay đổi của ông Macron.
Sự thay đổi của Tổng thống Macron dường như bắt đầu vào cuối tháng 5 năm ngoái khi ông phát biểu tại một hội nghị an ninh do GLOBSEC tổ chức. Theo đó, ông thừa nhận, Paris đã không lắng nghe đầy đủ những lo ngại của các thành viên NATO gần Nga và Ukraine.
Chuyên gia Droin đánh giá: "Ông ấy chắc chắn nhận ra rằng nếu muốn xây dựng một châu Âu tự chủ hơn về mặt chiến lược thì ông ấy cần những quốc gia này và đây chắc chắn là cách hòa giải hai nửa châu Âu".