Quách là một loại cây thường được trồng nhiều ở miền Tây Việt Nam, đặc biệt là ở các tỉnh Trà Vinh, Sóc Trăng và An Giang. Cây quách, còn được gọi là cây gáo, cùng họ với cây cần thăng, thường cao khoảng 5-7m, cây quách cho ra quả sau khi trồng từ 4-7 năm. Mùa quách chín bắt đầu từ tháng 10 âm lịch.
Ảnh: Baoangiang
Quả quách có vỏ dày với màu trắng hoặc hơi xám, có các loang lỗ nhỏ. Vỏ quả khô cứng và xù xì, do đó thường để quả chín rụng rồi mới đem về. Mặc dù có vẻ bề ngoài không đẹp, nhưng quách có hương vị ngon và có thể được chế biến thành nhiều món ăn.
Khi bổ quách ra, phần thịt bên trong có nhiều sợi cứng và các hạt bám lên. Khi quả chưa chín, thịt có màu trắng, khi chín màu thịt chuyển sang nâu sậm và đen. Quách có nhiều hạt nhỏ, dẹp, dài khoảng 5-6mm, có lông.
Quách có một mùi hương thơm đặc trưng, dễ gây nghiện từ lần đầu ăn thử. Tuy nhiên, một số người không thích mùi nồng của quách. Do có hương vị đặc trưng, quách thường được chế biến bằng cách bổ đôi vỏ và nạo sạch phần ruột để tạo nên nhiều món ăn. Trong ruột quách có nhiều hạt nhỏ, giòn và có vị chua chua.
Ảnh: Phương Trần
Một món ăn phổ biến là quách dầm đường, đơn giản bằng cách nạo sạch ruột vào ly, đánh đều với đường và đá nhuyễn. Ly quách dầm có mùi thơm, vị chua thanh, béo ngậy của sữa và ngọt của đường hòa quyện lại.
Ảnh: Phương Trần
Quách cũng có thể được dùng để nấu lẩu gà, phần thịt gà nấu trong nước dùng từ quả quách sẽ tạo ra hương vị đặc trưng và nâng cao chất lượng món ăn.
Ở miền Tây, người ta cũng thường chế biến quách ghém với mắm để làm nước chấm cho các loại rau sống. Thông thường, mắm cá chốt, cá trẽn hoặc cá sặc được trộn với đường, ớt và tỏi để làm nước chấm. Khi kèm với một số loại rau như bông súng, cải thảo, xà lách và thêm chuối chát hoặc khế chua, việc thêm cơm quách vào sẽ làm cho món rau ghém trở nên hấp dẫn hơn rất nhiều.