Một nhân viên y tế Nhật Bản đang tiêm vaccine Covid-19. Ảnh: AP
Thậm chí cả khi chúng ta cố gắng trả lời câu hỏi này thì việc định nghĩa vaccine nào là "tốt nhất" cũng không hề đơn giản. Liệu đó có phải là loại vaccine bảo vệ chúng ta hiệu quả hơn trước các triệu chứng nghiêm trọng? Hay là loại vaccine bảo vệ chúng ta khỏi bất kỳ biến thể nào? Hay là loại vaccine cần ít mũi tiêm hơn? Hoặc là loại vaccine dành cho độ tuổi cụ thể? Hay một phương pháp điều trị hoàn toàn mới?
Thậm chí nếu chúng ta có thể xác định vaccine nào là "tốt nhất" thì điều đó cũng không có nghĩa là mọi người đều chọn một loại vaccine.
Đánh giá từ những cuộc thử nghiệm lâm sàng
Một số người cho rằng các cuộc thử nghiệm lâm sàng có lẽ là câu trả lời cho câu hỏi vaccine nào là tốt nhất, đặc biệt khi các cuộc thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 được sử dụng như một cơ sở để các nhà chức trách trên thế giới thông qua việc sử dụng vaccine.
Các cuộc thử nghiệm này, thường được tiến hành trên hàng chục nghìn người, so sánh các trường hợp mắc Covid-19 ở những người được tiêm vaccine với những người sử dụng giả dược (placebo – một loại thuốc hay phương pháp điều trị mà không có hiệu quả trị liệu - ND). Phương pháp này giúp đánh giá hiệu quả hoặc mức độ vaccine hoạt động như thế nào trong những điều kiện được kiểm soát nghiêm ngặt trong thử nghiệm lâm sàng.
Chúng ta đều biết hiệu quả của các loại vaccine không giống nhau. Chẳng hạn, các cuộc thử nghiệm lâm sàng cho thấy vaccine Pfizer có hiệu quả 95% trong việc ngăn ngừa các triệu chứng của Covid-19 trong khi vaccine AstraZeneca có hiệu quả từ 62 - 90% tùy thuộc vào liều lượng.
Tuy nhiên, việc so sánh trực tiếp các cuộc thử nghiệm giai đoạn 3 là một quá trình phức tạp bởi chúng diễn ra ở những thời gian và địa điểm khác nhau. Điều đó tức là tỷ lệ mắc bệnh trong cộng đồng, các biện pháp y tế công cộng và sự tác động từ các loại biến thể cũng rất khác nhau. Những người tham gia thử nghiệm cũng khác nhau về độ tuổi, sắc tộc và những bệnh nền.
Một cách để so sánh hiệu quả của vaccine một cách trực tiếp là so sánh kết quả từ những người được tiêm một loại vaccine với những người được tiêm một loại vaccine khác trong cùng một cuộc thử nghiệm.
Ở những cuộc thử nghiệm như vậy, cách thức chúng ta đánh giá hiệu quả vaccine, thành phần tham gia và mọi nhân tố khác đều phải giống nhau. Do đó, bất kỳ sự khác nhau nào ở các kết quả thu được đều từ sự khác nhau giữa các loại vaccine. Một cuộc thử nghiệm trực tiếp hiện đang diễn ra ở Anh để so sánh vaccine AstraZeneca với vaccine Valnena. Cuộc thử nghiệm giai đoạn 3 dự kiến sẽ hoàn thành vào nửa sau của năm nay.
Chờ đợi từ kết quả thực tế
Cho tới khi có kết quả từ những cuộc thử nghiệm trực tiếp, chúng ta có thể biết được vaccine có hiệu quả như thế nào qua việc đánh giá trong cộng đồng nói chung, ngoài các cuộc thử nghiệm lâm sàng. Tuy nhiên, các dữ liệu trong thực tế sẽ tiết lộ cho chúng ta về tác động của vaccine chứ không phải hiệu quả.
Tác động của vaccine Covid-19 có thể được so sánh ở những quốc gia tiến hành tiêm các loại vaccine khác nhau cho người dân của họ. Chẳng hạn, dữ liệu gần đây nhất từ Anh cho thấy cả vaccine Pfizer và AstraZeneca đều có những tác động tương tự nhau. Hai loại vaccine này đều có thể ngăn ngừa các triệu chứng của Covid-19, giảm tỷ lệ nhập viện và tử vong, thậm chí sau khi tiêm chỉ 1 mũi.
Mũi vaccine mà chúng ta được tiêm hiện nay có thể không phải mũi cuối cùng. Khi tỷ lệ các kháng thể suy giảm sau khi tiêm vaccine, việc tiêm định kỳ sẽ trở nên cần thiết để duy trì sự bảo vệ hiệu quả.
Những dữ liệu hứa hẹn từ Tây Ban Nha cho thấy việc kết hợp các loại vaccine khác nhau là an toàn và có tiềm năng kích thích phản ứng miễn dịch. Đây cũng là một chiến lược khả thi để duy trì mức độ hiệu quả cao của vaccine qua thời gian.
Nói cách khác, vaccine tốt nhất trên thực tế có thể là sự kết hợp của một số loại vaccine khác nhau. Các biến thể của virus SARS-CoV-2 bắt đầu lây lan và trong khi các loại vaccine hiện nay giảm hiệu quả thì chúng vẫn có khả năng bảo vệ chúng ta.
Các công ty, trong đó có Moderna, đang đẩy nhanh việc nâng cấp vaccine để đối phó với các biến thể mới. Trong khi một loại vaccine có thể có hiệu quả hơn ở cuộc thử nghiệm giai đoạn 3 thì vaccine đó không phải lúc nào cũng là vaccine "tốt nhất" bảo vệ chúng ta trước các biến thể xuất hiện trong tương lai.
Vaccine tốt nhất là loại vaccine bạn có thể tiêm ngay bây giờ
Mọi người đều muốn chờ nhận được loại vaccine tốt nhất nhưng trên thực tế, vaccine tốt nhất là loại vaccine mà bạn có thể tiêm ngay bây giờ bởi nó giúp bạn không mắc Covid-19, giảm sự lây nhiễm cho các thành viên dễ tổn thương trong cộng đồng và giảm đáng kể những triệu chứng nghiêm trọng.
Tất cả các loại vaccine hiện nay đều có thể đáp ứng điều này và thậm chí đáp ứng tốt. Càng nhiều người được tiêm vaccine, cộng đồng càng được miễn dịch tốt hơn, đẩy nhanh việc kiềm chế sự lây lan của Covid-19.
Đại dịch toàn cầu đang ở trong tình thế nguy cấp khi ngày càng nhiều biến thể gây lo ngại xuất hiện, nguồn cung vaccine trở nên bấp bênh và những rủi ro gia tăng về những đợt bùng phát dịch bệnh lớn ở nhiều khu vực.
Vì thế, chờ đợi một vaccine hoàn hảo là tham vọng khó có thể đạt được. Mỗi mũi vaccine được tiêm, dù nhỏ nhưng là một bước đáng kể để tất cả chúng ta tiến gần hơn đến một cuộc sống bình thường trên toàn cầu./.
*Loạt bài/bài tuyên truyền thực hiện Nghị quyết 84/NQCP ngày 29/5/2020 của Chính phủ.