Theo thông cáo của Tân Hoa Xã, phía Mỹ đã thông báo với Trung Quốc về lập trường của Washington đối với "tình hình hiện tại ở khu vực Trung Đông" - đề cập những biến động gần đây tại Iraq, bao gồm các vụ không kích của Mỹ nhằm vào những nhóm vũ trang được cho là thân Iran, vụ người biểu tình tấn công đại sứ quán Mỹ tại Baghdad, và mới nhất là vụ Mỹ không kích giết chết tướng Qasem Soleimani - tư lệnh lực lượng tinh nhuệ Quds thuộc Vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC).
Ông Dương Khiết Trì cho biết, "Trung Quốc quan tâm chặt chẽ các sự vụ hiện nay tại Trung Đông. Trung Quốc nhất quán chủ trương đối thoại hiệp thương để giải quyết bất đồng, phản đối sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế".
Ông Dương kêu gọi các bên, "đặc biệt là Mỹ, cần kiềm chế, nhanh chóng trở lại quỹ đạo giải quyết vấn đề bằng đối thoại, thúc đẩy tình hình căng thẳng hạ nhiệt".
Cuộc điện đàm giữa ông Dương Khiết Trì với ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo diễn ra ít giờ sau khi Washington xác nhận đã tiến hành vụ không kích vào một sân bay ở Baghdad, Iraq, theo lệnh của tổng thống Donald Trump, nhằm lấy mạng tướng Soleimani.
Cùng ngày, chính phủ Tehran cũng xác nhận ông Soleimani đã "tử vì đạo", và Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei tuyên bố tổ chức quốc tang 3 ngày để tưởng nhớ vị tướng thân cận này, đồng thời thề sẽ "báo thù khốc liệt" nhằm đáp trả vụ ám sát.
Soleimani được coi là "bộ óc" đằng sau công cuộc gây dựng tầm ảnh hưởng to lớn của Iran ở khu vực Trung Đông. Lãnh tụ Khamenei đã bổ nhiệm cấp phó của ông là Esmail Qaani làm người đứng đầu lực lượng Quds.
Một số nguồn tin địa phương báo cáo việc các chiến đấu cơ Iran đang tuần tra các địa bàn ở miền tây nước này, giáp biên giới Iraq. Vụ không kích giết chết Soleimani - viên tướng quyền lực và được nhiều quan chức IRGC, giáo sĩ, bộ trưởng, nghị sĩ Iran tôn vinh như một anh hùng - là một bước lao dốc đáng kể trong quan hệ giữa Mỹ và Iran, kể từ khi ông Trump đơn phương rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân và tái áp đặt các lệnh cấm vận hà khắc lên Tehran.
Trong khi đó, trang Defence Blog nói rằng không quân Mỹ được cho là đang triển khai thêm các hệ thống phòng thủ tên lửa Patriot PAC-3 tới Trung Đông sau những biến động trong hơn một tuần qua, và đặc biệt là sau cái chết của ông Qasem Soleimani.
Ali Akbar Dareini, chuyên gia về quan hệ Mỹ-Iran tại Trung tâm nghiên cứu chiến lược Tehran, bình luận với Al Jazeera: "Cấm vận đơn phương của Mỹ là một lời tuyên chiến về kinh tế, và động thái liều lĩnh lần này (ám sát tướng Soleimani-PV) hiển nhiên là một sự leo thang rõ rệt và là tuyên bố chiến tranh nhằm chống lại Iran."
Nhà Trắng và Lầu Năm Góc nói chiến dịch ám sát Soleimani được thực thi nhằm răn đe và ngăn chặn những nỗ lực tấn công trong tương lai của Iran. Tổng thống Trump ngày 3/1 nói mục tiêu của chiến dịch là để "ngăn chặn một cuộc chiến tranh".
Tuy nhiên, chuyên gia Dareini tin rằng vụ tấn công ngày 3/1 sẽ dẫn đến thêm nhiều bất ổn và bạo lực lan rộng ở Trung Đông, "tương phản với những gì người Mỹ khẳng định".
"Đây cũng là một món quà cho Daesh (nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo IS) và tất cả những kẻ khủng bố trong khu vực."