Trong khuôn khổ chuyến công du châu Á, Tổng thống Trump sẽ đến Philippines và gặp người đồng cấp Rodrigo Duterte vào ngày 13.11. Đây được xem là động thái thể hiện cam kết gắn bó với chính quyền Manila của Mỹ, tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP) cho biết.
Quan hệ hai nước thời gian qua đã trở nên căng thẳng, khi Tổng thống Durtere nhiều lần thể hiện thái độ không ưa Mỹ. Chiều ngược lại, cựu Tổng thống Obama cũng từng lên tiếng chỉ trích chiến dịch chống ma túy mà ông Duterte thực hiện.
Tuy nhiên, Washington vẫn là đồng minh quân sự lâu dài của Manila. Trong cuộc gặp tuần qua, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Jim Mattis và ông Duterte đã thảo luận về những biện pháp nhằm tăng cường hợp tác quân sự giữa hai nước.
Trên cơ sở này, nhiều chuyên gia nhận định Tổng thống Trump có thể giúp cải thiện quan hệ Mỹ- Philippines, bằng cuộc gặp Tổng thống Duterte vào tháng tới.
Theo giáo sư Christopher Primiano đến từ Đại học Nottingham chi nhánh Ninh Ba (Trung Quốc), Tổng thống Mỹ sẽ đưa quan hệ song phương “trở lại đúng hướng” nếu ông và Tổng thống Duterte hợp ý và trở nên thân thiết trong cuộc gặp tháng 11.
Ông Primiano cho biết: “Chúng ta hãy chờ xem mọi chuyện tiến triển thế nào khi Tổng thống Trump kết thân với ông Duterte, vì ông Trump không hề quan tâm đến chuyện truyền bá nhân quyền hay trật tự dựa trên luật lệ. Đây không phải là ưu tiên của ông. Tôi nghĩ Tổng thống Duterte có lẽ sẽ thấy thoải mái với Trump hơn là Obama, nhưng khó mà nói trước chuyện gì xảy ra vì ông Trump thường xử sự rất bốc đồng”.
Bộ Ngoại giao Philippines vào tháng 5 đã tiết lộ bản ghi chép của một cuộc điện đàm ngày 29.4 của ông Trump, trong đó ông ca ngợi Tổng thống Duterte vì đã “làm tốt một cách khó tin đối với vấn đề ma túy”. Một quan chức cấp cao giấu tên phía Mỹ xác nhận nội dung bản ghi chép này là chính xác.
Theo chuyên gia nghiên cứu quan hệ kinh tế giữa Trung Quốc với Đông Nam Á Calla Wiemer của Đại học kinh tế Philippines, quan hệ Trump - Duterte tốt hơn nhiều so với quan hệ Obama - Duterte.
Tuy vậy, giới quan sát cho rằng thậm chí khi quan hệ Mỹ - Philippines được cải thiện, phía Philippines vẫn sẽ theo đuổi “chính sách đối ngoại độc lập” bằng cách tiếp tục nắm bắt các cơ hội hợp tác kinh tế với Trung Quốc.
Giáo sư Primiano cho biết: “Chính sách của Philippines với Trung Quốc về cơ bản đã thay đổi từ khi ông Duterte lên nắm quyền. Ông Duterte đang cố gắng hưởng lợi từ những lợi ích kinh tế mà chính quyền Bắc Kinh đem lại và ông không có ý gây hấn với Trung Quốc”.
SCMP cho hay quan hệ kinh tế Trung Quốc - Philippines thời gian gần đây đã phát triển không ngừng. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Philippines trong năm 2016 với tổng kim ngạch hai chiều đạt 21,9 tỉ USD. Nhân chuyến thăm Trung Quốc của Tổng thống Duterte vào năm ngoái, hai bên đã ký kết một loạt các thỏa thuận tài trợ và đầu tư với tổng giá trị lên đến 24 tỉ USD.
Ngoài ra, Trung Quốc còn là nhà tài trợ cho nhiều dự án phát triển hạ tầng quan trọng của Philippines, ủng hộ và hỗ trợ nước này trong hai cuộc chiến chống ma túy và chốn khủng bố tại Marawi. Trong cuộc gặp vào 25.10 vừa qua, Bộ trưởng Quốc phòng hai nước còn nhất trí sẽ mở rộng hợp tác quốc phòng.
Tuy nhiên với tranh chấp Biển Đông, chính sách an ninh quốc gia mới của Philippines vẫn xác định đây là “thách thức an ninh hàng đầu đối với chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Philippines”.
Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Philippines trong năm 2016 với 21.9 tỷ USD- Ảnh: Cơ quan Thống kê Philippines
Theo nhà nghiên cứu của Học viện Quốc phòng quốc gia Philippines Mico Galang: “Mục tiêu bây giờ là đảm bảo các căng thẳng được kiểm soát kỹ càng trong khi tranh chấp chưa được giải quyết”.
Đại sứ Philippines tại Trung Quốc Jose Santiago Santa Romana cho rằng Philippines để đạt được “vị trí địa chính trị thuận lợi” nên tiếp tục chính sách cân bằng giữa Mỹ và Trung Quốc. Theo đại sứ: “Suy xét đến những thay đổi trong mối quan hệ giữa các cường quốc trong khu vực, tôi cho rằng duy trì quan hệ ổn định với cả Washington và Bắc Kinh là có lợi nhất cho Philippines”.