Tổ hợp tên lửa phòng không cơ động "BUK-M3" vừa thực hiện thành công bắn thử nghiệm trên trường bắn Capustin Yar tại tỉnh Astrakhan (Nga). Mục tiêu có đường bay đạn đạo đã sớ bị phát hiện bởi những khí tài trinh sát và bị tiêu diệt ngay từ lần phóng tên lửa đầu tiên.
Bên cạnh đó, hệ thống định vị radar đã theo dõi không chỉ đường bay của mục tiêu, mà còn "thấy" rõ cả những mảnh vỡ của nó sau khi bị bắn hạ và rơi xuống đất. Thông tin này do Tổng giám đốc Tập đoàn "Almaz-Altey" của Nga, ông Yan Novikov chia sẻ.
Tổ hợp tên lửa phòng không "BUK" bắt đầu được quân đội Nga sử dụng vào năm 1979 có hàng loạt các phiên bản nâng cấp. Và "BUK-M3", một trong những phiên bản nâng cấp mới nhất và sở hữu các tính năng ấn tượng nhất, hiện vẫn chưa được bàn giao cho quân đội. Nhưng điều này sẽ được thực hiện ngay trong năm nay.
Tổ hợp tên lửa mới này bắt đầu được bàn giao cho các đơn vị phòng không thuộc Lục quân Nga trước năm 2017.
"BUK" thuộc loại tổ hợp tên lửa phòng không tầm trung, có khả năng cơ động, triển khai nhanh, đánh chặn các mục tiêu bay kể cả những mục tiêu đạn đạo và khí động học trong điều kiện nhiễu mạnh.
Khả năng này được thực hiện trên cơ sở kinh nghiệm trong lĩnh vực định vị sóng điện tử của Viện Nghiên cứu cơ khí chính xác mang tên Tikhomirov (Nga) thuộc tập đoàn "Almaz –Altey", đơn vị tham gia tích cực vào công tác chế tạo tổ hợp tên lửa phòng không từ những phiên bản nâng cấp đầu tiên. Còn các tên lửa của tổ hợp này do Phòng thiết kế "Vympel" chế tạo.
Các khả năng của tổ hợp tên lửa phòng không "BUK" đã được nâng cấp đáng kể. Nếu như phiên bản đầu tiên có tầm bắn và độ cao tối đa tương đương 30km và 25km, thì những tính năng này của "BUK-M2" mà được tiếp nhận vào năm 2008 đã đạt tới 45km và 25km tương ứng.
Tổ hợp Buk-M2.
Còn số lượng các mục tiêu có thể ngắm bắn cùng một lúc tăng từ 18 lên 24. Cả độ chính xác khi tiêu diệt mục tiêu cũng tăng đáng kể, có nghĩa là xác suất mục tiêu khí động học bị tiêu diệt bằng một quả tên lửa lên tới 0,9.
Thêm một bước đột phá lớn đã được thực hiện trong quá trình thiết kế phiên bản nâng cấp mới nhất đó là một vài chỉ số của nó đã tăng lên 1,5-2 lần so với tổ hợp "BUK-M2", còn tốc độ của các mục tiêu có thể bị bắn hạ tăng gấp 3 lần – từ 1100m/s lên 3000m/s. Có nghĩa là tổ hợp mới có khả năng chống lại các mục tiêu siêu thanh có vận tốc 10M.
"BUK-M3" có khả năng tiêu diệt các mục tiêu cơ động cao trong điều kiện nhiễu sóng điện tử mạnh, tất cả các mục tiêu khí động học hiện nay, các tên lửa tác chiến, cũng như những mục tiêu trên mặt đất và trên mặt nước.
Gần như toàn bộ hệ thống, các chi tiết và thành phần bên trong tổ hợp đã được nâng cấp. Tên lửa 9P317M với đầu đạn công phá mạnh đã được thiết kế riêng biệt. Nó có vận tốc lớn hơn và có khả năng chịu được tình trạng quá tải lớn. Việc dẫn tìm mục tiêu được thực hiện dưới sự trợ giúp của hệ thống điều khiển quán tính với đầu đạn định vị sóng chủ động tự dẫn tìm mục tiêu.
Vấn đề phát hiện mục tiêu đã được giải quyết một cách thú vị. Nhiệm vụ này được thực hiện với sự hỗ trợ của hệ thống định vị sóng điện tử phát hiện mục tiêu, hệ thống quang ảnh nhiệt mà cho phép tổ hợp này hoạt động trong chế độ thụ động, có nghĩa là nó sẽ làm cho kẻ địch không thể phát hiện.
Các phiên bản tên lửa BUK.
Tổ hợp cơ động bao gồm những thiết bị tự hành sau:
- Xe mang phóng bánh xích mang 6 quả tên lửa;
- Xe tiếp đạn kiêm bệ phóng chấp hành với 12 quả tên lửa;
- Thiết bị vận chuyển – nạp đạn.
- Đài radar dẫn bắn cho phép "BUK-M3" có khả năng cùng một lúc khai hoả nhằm vào 36 mục tiêu.
Một trong những điểm mới so với các phiên bản cũ đó là các tên lửa được bố trí trong các ống phóng kiêm ông bảo quản. Điều này đảm bảo được khả năng tiện lợi cao, độ phản ứng nhanh và an toàn trong hoạt động của toàn bộ tổ hợp.
Nhờ khả năng cơ động cao của tên lửa và độ chính xác dẫn tìm mục tiêu, xác suất bắn trúng mục tiêu là máy bay của tổ hợp này bằng một quả tên lửa đạt mức 0,999; là tên lửa hành trình – 0,85; tên lửa đạn đạo tác chiến – 0,8.
Và cuối cùng, đó là những tính năng quan trọng như tầm bắn và tầm cao của tổ hợp. Tầm bắn so với phiên bản trước tăng đáng kể và có thể đạt tới 70km. Tầm cao mà tên lửa có thể tiếp cận được các mục tiêu dao động từ 10m đến 35km. Có nghĩa là trần bắn của tên lửa tăng thêm 10km.
Các nhà chế tạo khẳng định rằng, về khả năng thì "BUK-M3" vượt trội so với tất cả các tổ hợp tên lửa phòng không hiện có, tất nhiên, trong phân khúc của mình.
Tuy nhiên, điều thứ nhất, không có những chỉ số rõ ràng về giới hạn của các tổ hợp tên lửa phòng không tầm trung. Điều này được đề cập khá mờ nhạt. Thứ hai, mỗi một tổ hợp được chế tạo để thực hiện các nhiệm vụ chiến đấu khác nhau.
Ví dụ, hệ thống tên lửa lửa phòng không S-300 thuộc các lực lượng phòng không. Đối với loại tổ hợp tên lửa tầm trung này, tầm bắn tối đa để tiêu diệt mục tiêu dao động từ 50km đến 200km. Đối với các tên lửa tầm trung của lực lượng phòng không trong Lục quân, tầm bắn bắt buộc là từ 30km đến 100km.
Có nghĩa là "BUK-M3" không thể cạnh tranh với S-300. Tuy nhiên nó lại vượt trội tất cả các phiên bản nâng cấp của hệ thống này về tầm cao tới 8km: 35km so với 27km. Thế nhưng lại kém về tầm bắn: S-300PMU1 có tầm bắn tương đương 150km, S-300PMU2 – 200km.
Nhưng đối với các mục tiêu đạn đạo thì chỉ số này là tương đương – cả 2 tổ hợp đều tiêu diệt được các mục tiêu ở khoảng cách lên tới 40km. Bên cạnh đó, "BUK-M3" tiêu diệt được những mục tiêu có vận tốc lớn hơn – 3000m/s trong khi S-300PMU2 – 2800m/s. Và xác suất tên lửa của BUK-M3 tiêu diệt các máy bay địch cao hơn.
Các tổ hợp của nước ngoài thì sao?
SLAMRAAM là mẫu thiết kế tổ hợp tên lửa phòng không tầm trung mới nhất của Mỹ. Nói chính xác hơn là thiết kế của Mỹ và Na Uy và hoàn thành vào giữa những năm 90. Nó được bàn giao cho quân đội Na Uy và có tên gọi là NASAMS.
Tên lửa "không đối không" AIM-120 của Mỹ được sử dụng trong tổ hợp này với vai trò tên lửa phòng không. Mẫu thiết kế này vượt trội hơn các chỉ số của tổ hợp Avenger (Mỹ).
Mỹ quyết định chế tạo cho mình một tổ hợp tương tự. Có nghĩa là trên cơ sở NASAMS và cũng sử dụng tên lửa "không đối không" cho tổ hợp của mình. Trên thực tế, cả tên lửa lẫn tổ hợp đã được cải tiến nâng cấp.
Tổ hợp tên lửa phòng không cơ động bánh hơi mới được đặt tên là SLAMRAAM (Surface Launched Advanced Medium Range Air-to-Air Missile). Nó được bàn giao cho quân đội Mỹ vào năm 2013.
Trước khi phóng đi, nó cần phải định vị theo hướng của mục tiêu. Nếu như cần tiêu diệt 1 mục tiêu thì không có vấn đề gì.
Tổ hợp tên lửa phòng không cơ động bánh hơi SLAMRAAM.
Nhưng nếu như trong khu vực bảo vệ của tổ hợp phòng không xuất hiện nhiều mục tiêu vận tốc lớn thì tổ hợp này sẽ mất thời gian để triển khai theo những hướng cần thiết.
Nguyên lý dẫn bắn mục tiêu của tên lửa trong tổ hợp SLAMRAAM cũng tương tự như của "BUK-M3" – trong chặng cuối của đường bay, đầu đạn có trang bị hệ thống định vị sóng điện tử sẽ kích hoạt.
Tuy nhiên, xác suất tiêu diệt mục tiêu thấp hơn – phụ thuộc vào loại mục tiêu nên chỉ số này dao động từ 0,6 đến 0,8. Để tìm kiếm các mục tiêu, tổ hợp của Mỹ cũng sử dụng hệ thống định vị sóng điện tử và hệ thống hồng ngoại – quang học. Số lượng các mục tiêu ngắm bắn cùng một lúc thấp hơn nhiều – chỉ được 3 mục tiêu.
Loại tên lửa phòng không cũng là một trong những điểm yếu đáng chú ý. Vì sử dụng tên lửa "không đối không" nên nó không có khả năng tiêu diệt các mục tiêu trên mặt đất và trên mặt nước.
Tầm bắn của tên lửa trong tổ hợp SLAMRAAM chỉ có thể đạt tới 25km. Trần bắn cũng vậy – 16km. Nhưng tổ hợp SLAMRAAM cũng có điểm mạnh – đài chỉ huy có thể đặt cách xa bệ phóng lên tới 25km giúp tăng khả năng sinh tồn của tổ hợp.
Tổ hợp tên lửa phòng không tầm trung được sử dụng nhiều nhất - đó là Improved Hawk. Nó cũng sử dụng tên lửa "không đối không". Được tiếp nhận vào đầu những năm 70 và hiện nay đang được quân đội của khoảng 30 nước sử dụng, bao gồm tất cả các nước thuộc khối NATO. Tầm bắn của tổ hợp này vượt trội hơn – tới 40km.
Trần bắn tối đa – 18km. Nhưng trần bắn tối thiểu là 30m – một trong những tính năng kém vào thời điểm hiện nay.
Dù đã nhiều lần tiến hành nâng cấp nhưng các nhà chế tạo đã không thể giải quyết được một trong những vấn đề chính: Hệ thống định vị sóng điện tử có tầm kiểm soát 100km vẫn hoạt động theo nguyên lý "cũ" – không có khả năng nguỵ trang. Và điều này biến nó trở thành mục tiêu dễ dàng đối với các tên lửa nhiễu sóng của đối phương.
Cuối cùng, cần phải nói rằng cả 2 tổ hợp tên lửa phòng không này có danh sách các loại mục tiêu có thể bắn hạ hạn chế hơn nhiều so với "BUK-M3".