Đèn tre sử dụng vật liệu xanh được thiết kế bởi công ty TNHH Kiến Trúc Nội Thất Xanh 1516. Sản phẩm dành giải thưởng thiết kế Inside 2015 dự án Morpholio Mỹ
Tuy nhiên trong thực tế hiện nay hiểu biết chuyên sâu về thiết kế nội thất bền vững đối với những nhà thiết kế nội thất hay kiến trúc sư còn rất hạn chế.
Bên cạnh đó có không ít những khó khăn áp dụng thiết kế nội thất bền vững vào thực tế.
Không gian nội thất bền vững sử dụng vật liệu tre. Nguồn: Internet
Thiết kế nội thất bền vững cân nhắc các yếu tố chính như lựa chọn vật liệu, sử dụng năng lượng nhằm đảm bảo môi trường vi khí hậu trong nhà và sức khỏe người sử dụng.
Vật liệu nội thất bền vững tác động tích cực đến môi trường vi khí hậu trong nhà, tiện nghi nhiệt, chất lượng không khí, độ ẩm trong đó chất lượng môi trường trong nhà có liên quan trực tiếp đến sức khỏe người ở.
Lựa chọn vật liệu gây tác động về rất lớn về mặt môi trường đối với những dự án nội thất đặc biệt là dự án thương mại, nội thất thường được thay thế sau vài năm sử dụng.
Dù lợi ích của thiết kế nội thất bền vững là rất rõ ràng, tuy nhiên trên thực tế vật liệu bền vững hay xanh nằm trong danh sách ưu tiên hàng đầu trong lựạ chọn vật liệu nội thất.
Không phải nhà đầu tư nào cũng mong muốn thiết kế thân thiện với môi trường, do đó lựa chọn vật liệu phụ thuộc vào yêu cầu của nhà đầu tư, thẩm mỹ, giá thành hơn là yếu tố môi trường.
Một vấn đề quan trọng khác là giá thành vật liệu xanh hay thân thiện môi trường thường cao hơn so với vật liệu thông thường, trong khi thông thường nhà đầu tư chỉ sẵn sàng chấp nhận giá thành cao hơn cho các sản phẩm nội thất có chất lượng tốt hơn.
Các yếu tố liên quan đến sức khỏe trong lựa chọn vật liệu ví dụ như kiểm soát chất các hợp chất hữu cơ bay hơi (VOC) không được chú trọng.
Theo tổ chức y tế thế giới (WHO), có rất nhiều nguy cơ tiểm ẩn của các vật liệu sử dụng trong nội thất, gây ô nhiễm không khí trong nhà, gây hại cho con người.
Hiện nay trên thị trường hầu hết các loại vật liệu này không được kiểm tra mức độ an toàn về phát thải khí độc hại. Trung bình con người dành từ 80 đến 90% thời gian trong nhà, mức độ ô nhiễm không khí cao gấp hai đến năm lần ngoài nhà.
Ô nhiễm không khí trong nhà liên quan đến các bệnh như ung thư, bệnh về tim mạch và đường hô hấp. Nhiều tổ chức trên thế giới đã chỉ ra 374 vật liệu liên quan đến bệnh hen suyễn, 75 loại được tìm thấy trong sơn.
Sơ đồ tính toán bức xạ mặt trời không gian nội thất cải tạo tòa nhà Trường Chinh. Công ty thiết kế 03-X Nhật Bản.
Các yếu tố bền vững khác được cân nhắc khi lựa chọn sản phẩm nội thất bền vững như phân tích đánh giá nhằm giảm thiểu tác động đến môi trường trong suốt vòng đời của sản phẩm (LCA), sử dụng vật liệu được sản xuất từ nguồn nguyên liệu tái chế hoặc có khả năng tái tạo và năng lượng tự thân thấp, sử dụng vật liệu có khả năng tái chế, thân thiện với môi trường, vật liệu thô, vật liệu địa phương nhằm giảm thiểu chi phí, năng lượng hóa thạch cho sản xuất và vận chuyển…
Trên thế giới có nhiều tổ chức đã nghiên cứu đưa ra bảng dữ liệu về các vật liệu an toàn cho kiến trúc sư và nhà thiết kế được cung cấp bởi nhà sản xuất bao gồm các đặc tính vật liệu và những nguy cơ tiềm ẩn trong quá trình sử dụng hoặc khi phá hủy.
Ngoài ra còn có những bảng cơ dữ liệu dạng ma trận phân tích các yếu tố bền vững về môi trường (năng lượng tự thân), kinh tế (giá thành, tính kinh tế), và xã hội (tiện nghi nhiệt, chất lượng về độ bền, khả năng thi công nhanh).
Trên cơ sở đó kiến trúc sư sẽ đưa ra lựa chọn phù hợp nhất cho công trình dựa trên các yêu tố môi trường, thẩm mỹ, công năng…
Ở Việt Nam chưa có tổ chức nào có thể phân tích giữa các yếu tố bền vững nêu trên đồng thời cân bằng với những vấn đề về thiết kế như giá thành, độ bền, thẩm mỹ kiến trúc, để đưa ra định hướng, hướng dẫn về lựa chọn vật liệu tối ưu cân bằng giữa nhiều yếu tố cho các nhà thiết kế nội thất.
Thiết kế bền vững được chú ý nhiều hơn hơn trong cộng đồng, các sản phẩm nội thất xanh cũng phát triển những bước đầu tiên.
Tuy nhiên phát triển sản phẩm xanh nằm trong các chiến lược quảng cáo của các công ty vì mục đích thương mại, họ cố gắng thuyết phục khách hàng sản phẩm của họ “xanh” nhưng thực tế không hẳn như vậy.
Chưa có một cơ quan hay tổ chức nào kiểm tra hay chứng thực các chỉ tiêu “xanh” của vật liệu nhà sản xuất đưa ra.
Không gian nội thất bền vững sử dụng vật liệu tre. Nguồn: Internet
Đối với vấn đề thiêu thụ năng lượng trong thiết kế nội thất cần có giải pháp tổng thể vì năng lượng liên quan đến nhiều yếu tố như chiếu sáng tự nhiên và nhân tạo, nhiệt độ, tiện nghi nhiệt, độ ẩm, năng lượng tiêu thụ để làm mát vào mùa hè và sưởi ấm vào mùa đông, chất lượng môi trường trong nhà…
Có rất nhiều các giải pháp thiết kế bền vững nhằm giảm thiểu tiêu thụ năng lượng đồng thời tận dụng tối đa các yếu tố tự nhiên như che nắng, cách nhiệt, tận dụng tối đa thông gió tự nhiên nhằm đảm bảo hài hòa giữa các yếu tố trên và mục tiêu trên hết là đảm bảo các tiêu chuẩn về môi trường vi khí hậu như mức tiện nghi nhiệt, độ ẩm, thông gió đồng thời giảm thiểu tiêu thụ năng lượng cho công trình.
Bộ xây dựng đã ban hành quy chuẩn tòa nhà hiệu quả năng lượng(EEBC) liên quan đến tiết kiệm năng lượng, tiện nghi nhiệt, chiếu sáng trong nhà, lớp vỏ công trình hiệu quả.
Tuy nhiên để đưa quy chuẩn vào thực tiễn vẫn cần phải có một bộ công cụ, phần mềm mô phỏng tính toán dựa trên hài hòa đồng thời các yếu tố bền vững để đưa ra giải pháp tối ưu cho từng không gian nội thất riêng biệt hay toàn bộ công trình.
Hiện nay các đơn vị thiết kế trong nước thường sử dụng các phầm mềm tính toán thiết kế bền vững của nước ngoài như Ecotech, Equest, IES… tuy nhiên cần có sự phối hợp hiệu quả giữa các tiêu chuẩn liên quan đến các đến các tiêu chí thiết kế nội thất bền vững cho Việt Nam.
Thiết kế nội thất bền vững là hướng đi đúng, các nước phát triển đã đi tiên phong trong lĩnh vực này về mặt lý luận cũng như thực tiễn.
Dựa trên nền tảng phát triển của những nước đi trước, cần phải có những nghiên cứu áp dụng thực tiễn phù hợp với điều kiện của Việt Nam.
Chúng ta đang thiếu một công cụ tham khảo cho các nhà thiết kế nội thất, nhằm tiêu chuẩn hóa những tiêu chí trong thiết kế nội thất bền vững, ví dụ như công cụ đánh giá thiết kế nội thất bền vững tương tự như hệ thống đánh giá công trình xanh của các một số nước trên thế giới và ở Việt Nam hiện nay là hệ thống đánh giá công trình xanh Lotus.
Đây là một lộ trình dài, tuy nhiên bắt đầu xây dựng những công cụ đơn giản nhất sau đó chỉnh sửa theo thực tiễn là cách mà các quốc gia đang phát triển tương tự như Việt Nam đã làm và đã có những thành công bước đầu.
Chúng ta cũng đang thiếu những tài liệu hướng dẫn cho những nhà đầu tư, những người đóng vai trò quyết định trong các dự án nội thất thấy được lợi ích thực sự của thiết kế bền vững đối với cá nhân và cộng đồng.
Ths.Kts Lê Vũ Cường