"Súng săn" chống lại "chim sẻ"
Ít ngày trước, 2 "con quái vật" Nga đã được ghi hình lại ở Ukraine.
Đầu tiên là vào ngày 5/4, gần như tất cả mọi người đều ngạc nhiên trước một chiếc Xe tăng chiến đấu chủ lực (MBT) dẫn đầu cuộc tấn công gần Chavis Yar (khu vực Bakhmut/Artemovsk, Donetsk).
Trên tháp pháo của nó bao gồm một cụm thiết bị EW (tác chiến điện tử) hướng về gần như mọi hướng để vô hiệu hóa các mối đe dọa từ FPV Drone mang đầu đạn chống tăng.
Cụm thiết bị EW (tác chiến điện tử) trên tháp pháo xe tăng.
Tiếp theo là vào ngày 9/4, một cuộc tấn công khác được dẫn đầu bởi một xe tăng được bao phủ bằng lớp giáp dạng mái nhà - rõ ràng là để chống lại các mối đe họa từ trên không.
Khí tài thứ hai này là một MBT đã bị hỏng hóc gì đó ở phần vũ khí hoặc tháp pháo và được chuyển đổi thành xe công binh với một lưỡi quét mìn.
Điểm chung giữa 2 "con quái vật" này là chúng có cùng mục đích sử dụng - để che chắn cho các khí tài đi sau.
Tất nhiên, đây không phải là lần đầu tiên sau hơn 2 năm Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine các "sáng kiến" như thế này xuất hiện ở mặt trận. Có thể kể đến việc lắp đặt các bệ phóng rocket chống ngầm RBU-6000 đặt trên khung thân MBT T-80 vào mùa đông năm 2023.
Nhưng các biện pháp "cây nhà lá vườn" nhằm đối phó FPV Drone Ukraine này đã khiến nhiều chuyên gia Nga "dậy sóng".
Xe tăng quét mìn được bảo vệ bằng lớp mái kim loại.
Họ cho rằng Bộ Quốc phòng và ngành công nghiệp quốc phòng vẫn chưa điều chỉnh các hệ thống phòng vệ chủ động (APS) hiện có trên MBT như Arena hoặc Afghanit để chống lại FPV Drone.
Phải nói rằng lập luận này có căn cứ nhất định. Mối đe dọa từ FPV Drone của Ukraine đang tiếp tục gia tăng với tăng thiết giáp Nga - theo ước tính của Phương Tây thì gần đây chúng đã chiếm tới 2/3 số vụ phá huỷ xe bọc thép Nga.
Tất nhiên, chúng ta không nên quên rằng người Ukraine đang phải sử dụng FPV Drone như giải pháp thay thế cho việc thiếu đạn pháo và chúng không hoàn toàn bù đắp được sự thiếu hụt hỏa lực này.
Nhưng cũng không thể nói rằng những người lính Nga đang ngày ngày bổ sung thêm các lớp giáp tự chế cho xe cơ giới của mình chỉ là để "giết thời gian".
APS có chống được FPV Drone hay không?
Về nguyên tắc, các tổ hợp APS là một hệ thống có thể phát hiện đầu đạn đang tiếp cận đối tượng được bảo vệ và vô hiệu hóa chúng bằng cách phóng loại đạn chuyên dụng.
Có thể nói tính từ APS Drozd của Liên Xô cho đến APS Trophy của Israel - loại APS phổ biến nhất hiện nay - thì loại mục tiêu mà chúng được phát triển chủ yếu là đạn RPG (súng chống tăng vác vai) và tên lửa chống tăng có điều khiển (ATGM).
Tên lửa của các tổ hợp ATGM thường khá lớn (dài hơn 1 mét) và nặng (20-30 kg) với đa phần là kim loại. Chúng bay về phía mục tiêu dọc theo một quỹ đạo xoắn ốc với tốc độ hàng trăm mét mỗi giây.
Radar của APS sẽ xác định xem có vật thể kim loại nào đang di chuyển nhanh đến gần xe tăng hay không và nếu có thì một loạt đạn hoặc mảnh đạn sẽ được khai hỏa về phía mục tiêu, phá hủy nó ngay trong khi bay.
Hình minh họa.
Vậy quy trình này có hiệu quả với FPV Drone hay không? Thoạt nhìn thì câu trả lời là có thể - vì về nguyên tắc các đầu đạn RPG thường được gắn vào FPV Drone như vũ khí chống tăng chính.
Nhưng FPV Drone khác biệt đáng kể so với ATGM và đạn RPG bắn thẳng. Nó được lắp ráp với đa phần là chi tiết nhựa - thứ ít bị radar phát hiện hơn - dù đầu đạn RPG đã vô hiệu hóa 1 phần điều này.
Điều quan trọng là FPV Drone bay chậm hơn nhiều so với đạn ATGM hay RPG, đồng thời nó có thể cơ động phức tạp, lựa chọn tấn công mục tiêu từ phía sau và phía trên tháp pháo - gần đây còn có tin FPV Drone được đặt ở chế độ "ngủ" trên mặt đất trước khi "nhảy" vào cơ giới đối phương.
Trong khi đó APS của cả Phương Tây và Nga đều được phát triển để chống lại các mối đe dọa di chuyển theo quỹ đạo phẳng (tức là ít nhiều song song với mặt đất) và không có các cảm biến hướng lên trên.
Kết quả là ngay cả khi một chiếc FPV Drone bị radar của APS quét được, máy tính cũng chỉ xác định nó là một vật thể cố định nào đó mà MBT đang đi ngang qua.
Hình minh họa.
Các vấn đề kỹ thuật
Nói tới việc nâng cấp các hệ thống APS hiện có thì dễ, làm nó mới khó.
Ví dụ như việc tăng khả năng nhận biết của radar đối với các vật thể xung quanh bằng phần mềm - sẽ dẫn đến một loạt cảnh báo giả nếu MBT di chuyển qua một biển chỉ đường hoặc khung cửa sổ kim loại.
Về phần cứng, các cảm biến của Arena hay Afghanit hiện có cũng không phù hợp để phát hiện, theo dõi và dẫn bắn FPV Drone có quỹ đạo đa dạng.
Các vấn đề khác cũng có thể xảy ra trong quá trình nâng cấp - ví dụ như việc người Mỹ đã có lúc không thể trang bị APS cho xe chiến đấu bộ binh (IFV) Bradley do... máy phát điện trên xe không cấp đủ năng lượng cho tổ hợp.
Nói cách khác, ý tưởng nâng cấp APS để có thể chống lại FPV Drone cần được nghiên cứu thực sự nghiêm túc và quan trọng hơn là điều đó cần thời gian.
Có một "tia sáng" là vào ngày 10/4 vừa qua, phóng viên Nga Filatov đã công bố thông tin dẫn nguồn trong ngành công nghiệp quốc phòng Nga là các tổ hợp APS có vẻ như đã được "bỏ qua" như một trang bị tiêu chuẩn của MBT T-14 Armata.
Cần lưu ý vào tháng 4/2023, Rostec từng tuyên bố rằng Bộ Quốc phòng Nga đã sẵn sàng đưa tổ hợp APS Arena-M lên các MBT mới bắt đầu từ T-72B3M - nhưng điều đó vẫn chưa xảy ra.
Có thể đây là dấu hiệu cho thấy Arena-M đang được sửa đổi để đối phó với sự xuất hiện của FPV Drone.
Và điều này càng trở nên chắc chắn hơn khi vào ngày 14/2, trong chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu tới nhà máy KBM ở Moscow, Tổng thiết kế Kashin đã đảm bảo với Bộ trưởng rằng Arena-M được hiện đại hóa sẽ có thể chống lại FPV Drone.
Về phần mình ông Shoigu yêu cầu nhà máy nhanh chóng tinh chỉnh hệ thống.
Các tổ hợp APS mới này có kịp nâng cấp trước khi chiến dịch quân sự đặc biệt kết thúc hay không vẫn còn là một câu hỏi - nhưng điều này chắc chắn sẽ không vô ích.
Hình minh họa.