Nga, Ukraine cáo buộc lẫn nhau phá đập Nova Kakhovka
Bộ tư lệnh Tác chiến miền Nam quân đội Ukraine cáo buộc lực lượng Nga kích nổ đập thủy điện Kakhovka trên sông Dnieper, nhấn mạnh cơ sở này nằm trong khu vực do Moscow kiểm soát ở tỉnh Kherson.
Trong khi đó, Thông tấn Nga RIA dẫn lời Thị trưởng thành phố Nova Kakhovka do Nga bổ nhiệm cho biết, phần trên của con đập đã bị phá hủy do pháo kích từ phía Ukraine và việc phá hủy con đập là "hành động khủng bố nghiêm trọng".
Một hình ảnh vệ tinh của đập Nova Kakhovka. Ảnh: Reuters
Đập Nova Kakhovka nằm trên sông Dnieper, cách thành phố Kherson khoảng 30km về phía Đông. Đập được xây dựng vào năm 1956, cao khoảng 30m, rộng hàng trăm mét. Nó là một phần của nhà máy thủy điện Kakhovka.
Đập thủy điện chiến lược ở Kherson bị sập sẽ gây ra một số hậu quả đáng kể cho khu vực địa phương, và có thể gây cản trở nỗ lực tấn công lớn hơn của Ukraine trong cuộc xung đột.
Tầm quan trọng của đập Nova Kakhovka
Hồ của con đập chứa khoảng 18km3 nước, tương đương với thể tích của Hồ Muối Lớn ở Utah (Mỹ). Việc vỡ đập có thể gây ra tình trạng ngập lụt tại các khu định cư bên dưới đập, bao gồm cả Kherson, nơi mà Ukraine đã giành lại quyền kiểm soát từ Nga vào cuối năm 2022.
Ngay sau khi con đập bị vỡ, người đứng đầu vùng Kherson đã kêu gọi người dân sơ tán khỏi khu vực và cảnh báo rằng "mực nước sẽ đạt mức nguy hiểm trong 5 giờ nữa".
Đập Nova Kakhovka cung cấp nước cho Crimea, bán đảo Nga sáp nhập vào Nga năm 2014, cũng như cho nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia mà Moscow giành quyền kiểm soát vào năm ngoái. Ngoài ra, con đập cũng cung cấp năng lượng cho nhà máy thủy điện Kakhovka. Con đập bị hư hỏng sẽ làm trầm trọng thêm các vấn đề năng lượng của Ukraine, đặc biệt sau khi Moscow liên tục nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng năng lượng quan trọng của Kiev hồi đầu năm nay.
Đập Nova Kakhovka vỡ cũng có khả năng phá hủy hệ thống kênh đào tưới tiêu cho phần lớn miền Nam Ukraine, bao gồm cả Bán đảo Crimea.
Hậu quả khi đập Nova Kakhovka vỡ
Bộ Năng lượng Ukraine thông báo vụ việc không đe dọa đến nguồn điện của miền nam nước này. "Nguồn điện được sản xuất là đủ để cung cấp cho nhu cầu của người sử dụng", Reuters dẫn thông báo cho biết.
Trong khi đó, chính quyền do Nga dựng lên tại địa phương thông báo vụ vỡ đập không ảnh hưởng đến nguồn cấp nước cho kênh Bắc Crimea, dẫn nước từ Kherson sang Crimea. Tuy nhiên, các khu vực bị ngập tại Nova Kakhovka đang bị mất điện và mất nước.
Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cho biết các chuyên gia của họ đang "theo dõi chặt chẽ tình hình" và xác định "không có nguy cơ mất an toàn hạt nhân ngay lập tức" tại nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia sau khi con đập lớn gần đó bị phá hủy.
"IAEA đã nhận được các báo cáo về thiệt hại tại đập Kakhovka. Các chuyên gia của IAEA tại Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia đang theo dõi chặt chẽ tình hình. Không có rủi ro hạt nhân tức thời nào tại nhà máy", cơ quan cho hay.
Tuy nhiên, cơ quan năng lượng nguyên tử nhà nước Ukraine Energoatom cho biết mực nước của hồ chứa Kakhovka đang hạ thấp nhanh chóng, gây ra "mối đe dọa tiềm tàng" cho nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu này.
Đe dọa rình rập đập Nova Kakhovka
Kể từ khi xung đột Nga – Ukraine nổ ra, đập Nova Kakhovka đã được coi là mục tiêu tiềm năng vì tầm quan trọng chiến lược cũng như thiệt hại mà nó sẽ gây ra nếu bị phá hủy. Nga đã giành quyền kiểm soát con đập này ngay từ giai đoạn đầu của chiến dịch quân sự đặc biệt.
Vào tháng 10/2022, khi Ukraine đang trong quá trình giành lại phần lớn Kherson, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã kêu gọi phương Tây cảnh báo Nga không được phá hủy con đập bởi nó sẽ gây ngập lụt một khu vực rộng lớn ở miền Nam Ukraine. Vào thời điểm đó, ông Zelensky tuyên bố rằng các lực lượng Nga đã đặt chất nổ bên trong con đập.
Tổng thống Ukraine cho biết, việc phá hủy con đập đồng nghĩa với một thảm họa quy mô lớn, đồng thời so sánh hành động đó với việc sử dụng vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Cơ quan tình báo Ukraine cảnh báo, việc vỡ đập sẽ gây ra thảm họa sinh thái vượt ra ngoài biên giới Ukraine, ảnh hưởng đến toàn bộ khu vực Biển Đen.
Sau khi Ukraine giành lại Kherson vào tháng 11/2022, những hình ảnh về một số thiệt hại đáng kể về đập Nova Kakhovka đã xuất hiện. Nga cáo buộc Ukraine nã pháo vào con đập trong chiến dịch tái chiếm Kherson.
Điều gì đã xảy ra với đập Nova Kakhovka?
Vào tháng 5/2023, người dân ở một ngôi làng gần con đập cho biết lũ lụt đang diễn ra, và họ đổ lỗi cho việc Nga chiếm đóng Nova Kakhovka. Trao đổi với Reuters, người dân địa phương cho biết mực nước bắt đầu dâng cao từ tháng 4, có lúc lên tới 30cm/ngày và vẫn tiếp tục dâng cao kể từ đó.
Các quan chức Ukraine cho biết mực nước sông Dnieper dâng cao, khiến các khu định cư ở vùng Zaporizhzhia bị ngập lụt, có liên quan đến việc Nga chiếm đóng đập Kakhovka.
Tuy nhiên, giới chức Ukraine nói thêm rằng họ không thể nói chính xác lực lượng Nga đang làm gì ở con đập vì chính họ cũng không có quyền tiếp cận.
Vào tháng 5, một quan chức năng lượng của Nga cho biết, con đập có nguy cơ bị tràn ngập bởi mực nước cao kỷ lục./.